METODY OCHRONY ZDROWIA POPULACJI

PRZED

SKUTKAMI ZAWLEKANIA CHORÓB

ZAKAŹNYCH

GORĄCZKI KRWOTOCZNE

TROPIKALNE ZAGROŻENIA W POLSCE

Postępujący proces globalizacji stwarza konieczność
przemieszczania się ludzi i sprzyja wyjazdom w celach
zarówno służbowych jak i turystycznych

Liczne podróże zagraniczne naszych obywateli
stwarzają stałą możliwość zawleczenia różnych chorób
do naszego kraju

Ryzyko na jakie narażone są osoby podróżujące zależy
od kierunku podróży, jej warunków oraz długości
pobytu

Pewne strefy klimatyczne, jak tropik czy subtropik,
gdzie klimat jest trudny, a standardy zdrowotne
pozostawiają wiele do życzenia, wymagają większej
wiedzy i lepszego przygotowania się do wyjazdu, aby
zminimalizować zagrożenia zdrowotne

Dlatego podróże to nie tylko przyjemność, ale także

ryzyko

zdrowotne. Stopień tego ryzyka zależy od: ogólnej

kondycji

organizmu przed podróżą, warunków przemieszczania

się, terenu

docelowego i warunków bytowania
Ryzyko zdrowotne zwiększa: podróż długotrwała w

stłoczeniu,

nieprzestrzeganie zasad higieny osobistej, przebywanie

w złych

warunkach sanitarnych oraz korzystanie z niepewnych

źródeł

zaopatrzenia w wodę i pożywienie

Wybrane choroby stanowiące ryzyko podróży

do krajów strefy tropikalnej

Niezależnie od miejsca pobytu, podróżujący do krajów
tropikalnych najczęściej doświadczają zakażeń

jelitowych

określanych mianem biegunek podróżnych

Zachorowalność na nie sięga 50% wśród osób jedzących

surowe

potrawy z niepewnych źródeł, niemyte owoce i pijących

wodę z

ujęć publicznych

Czynniki etiologiczne:

Najczęściej identyfikowanym czynnikiem etiologicznym
biegunek podróżnych są: enterotoksyczne szczepy
Escherichia coli (od 50% w Ameryce Południowej do 15% w
Azji), Shigella, Salmonella (od 1-15%), Vibrio cholerae
(występuje głównie w Afryce).
Pierwotniaki mają też istotny udział jako czynnik etiologiczny
biegunek podróżnych np. Entamoeba histolitica (wywołuje
Pełzakowicę głównie na obszarach Afryki, Meksyku i Azji
Południowo-Wschodniej)

Źródło zakażenia :
Człowiek zakażony, zwierzęta lub ptactwo domowe

Drogi szerzenia : droga pokarmowo-wodna

Objawy :
Schorzenie ma najczęściej charakter ostrej biegunki z
typowymi objawami w postaci: utraty łaknienia, bolesnych
skurczów jelit, po których występują nagle liczne wodniste
wypróżnienia. U około 25% chorych występują nudności i
wymioty oraz u ok. 30% pacjentów wysoka temperatura

Najbardziej rozpowszechnioną na świecie chorobą,
która w ciężkich przypadkach może manifestować się
objawami przypominającymi gorączki krwotoczne, jest
malaria (zimnica)

Malaria występuje na ogromnych obszarach tropikalnej
i subtropikalnej Azji, Afryki, Ameryki Południowej i
Środkowej oraz na wyspach południowo-zachodniego
Pacyfiku

Choroba charakteryzuje się znaczną śmiertelnością.

Ryzyko zachorowania na zimnicę obejmuje około 36%
populacji świata (powyżej 2 mld ludzi), doprowadzając
do 300-500 mln zachorowań rocznie oraz 1,5 – 2,7 mln
zgonów, w tym ok. 1 mln zgonów wśród dzieci poniżej 5
roku życia w Afryce

W Europie i w Polsce rejestruje się jedynie przypadki
tej choroby przywożone z krajów tropikalnych

Czynnik etiologiczny :

Malaria jest wywołana przez inwazję pierwotniaków z
rodzaju Plasmodium (zarodziec malaryczny),
przenoszonych przez komary

Źródło zakażenia : Komar zarażony Plasmodium,
rzadziej krew chorego człowieka

Drogi zakażenia :
Zakażenie człowieka dokonuje się w wyniku ukąszenia
człowieka przez komara, który wstrzykuje sporozoity do
krwi podczas ssania

Zimnica może być ponadto przekazana podczas
przetoczenia krwi lub przez zanieczyszczone krwią
strzykawki (wśród narkomanów)

Objawy :

Objawy malarii ujawniają się zwykle w ciągu miesiąca od
zarażenia, rzadko w dłuższym okresie. Najpierw
pojawiają się objawy grypopodobne (ból głowy i mięśni,
znużenie, senność, złe samopoczucie), które poprzedzają
gorączkę.
Następnie występuje gorączka (do 40˚C). Gorączka ma
charakter napadowy, narasta wraz z wystąpieniem
dreszczy i opada z wystąpieniem zlewnych potów.
Napady gorączki powtarzają się co 2-3 dni (niekiedy
codziennie lub w nieregularnych odstępach czasowych)

Zimnica może prowadzić do poważnych powikłań tj.: do
głębokiej niedokrwistości, spadku poziomu płytek krwi,
krwotoków z nosa i przewodu pokarmowego,
niewydolności krążenia, wstrząsu, obrzęku płuc,
uszkodzenia nerek i poważnych zaburzeń
metabolicznych

U chorego mogą rozwinąć się zaburzenia świadomości,
drgawki i śpiączka, prowadzące do śmierci

Innym ,poważnym zagrożeniem mogą być tzw.
WIRUSOWE GORĄCZKI KRWOTOCZNE

Wirusowe gorączki krwotoczne (Viral Hemorrhagic
Fevers – VHF) stanowią ważną grupę wśród nowo
pojawiających się zakażeń rozpowszechnionych w
krajach tropikalnych i subtropikalnych, które w swej
ciężkiej postaci charakteryzują się występowaniem
gorączki oraz objawów krwotocznych

Do zakażenia wirusami gorączek krwotocznych może
dochodzić poprzez styczność z chorym człowiekiem,
styczność z gryzoniami, ich wydzielinami lub odchodami
albo na skutek przeniesienia przez wektory, którymi
najczęściej są komary lub kleszcze

Wśród wirusowych gorączek krwotocznych najszerzej
rozpowszechniona jest Gorączka Denga

Gorączka Denga

Choroba występuje na obszarach tropikalnych i
subtropikalnych Afryki i Ameryki Południowej

Czynnik etiologiczny : wirus Denga

Źródło zakażenia : Chory człowiek lub zwierzę

Drogi zakażenia : Do zakażenia dochodzi poprzez
ukąszenie zakażonego wirusem komara

Okres wylęgania : 3-7 dni

Objawy : choroba charakteryzuje się ostrym początkiem
i wystąpieniem gorączki powyżej 38°C. Do
najczęstszych objawów należy: ból głowy, bóle mięśni,
kości i stawów, osłabienie oraz wysypka plamisto-
grudkowa. Ciężkie postacie choroby z zespołem
krwotocznym mogą prowadzić do wstrząsu i śmierci

ŻÓŁTA GORĄCZKA

Choroba występuje na obszarach tropikalnych i
subtropikalnych Afryki i Ameryki Południowej

Czynnik etiologiczny : wirus

Źródło zakażenia : Chory człowiek lub zwierzę

Drogi zakażenia : Do zakażenia dochodzi poprzez
ukąszenie zakażonego wirusem komara

Okres wylęgania : 3-6 dni

Objawy : typowy obraz kliniczny charakteryzuje się:
wysoką gorączka, dreszczami, bólem mięśni, kości i
stawów, osłabieniem oraz nudnościami i bólem w
nadbrzuszu. Objawom tym często towarzyszy
zażółcenie powłok. W skutek upośledzenia funkcji
wątroby w zakresie produkcji czynników krzepnięcia
dochodzi do krwawień

Choroba charakteryzuje się ostrym początkiem z
wystąpieniem objawów typowych, po którym następuje
krótka remisja, a następnie nawrót gorączki, zapalenie
wątroby oraz w niektórych przypadkach niewydolność
nerek, wstrząs i krwawienia z wielu narządów

GORĄCZKA EBOLA

Choroba występuje w Afryce i charakteryzuje się dużą
zaraźliwość

Czynnik etiologiczny : wirus Ebola

Źródło zakażenia : Chory człowiek lub zwierzę

Drogi zakażenia : wirus Ebola przenoszony jest drogą
kropelkową przez układ oddechowy, a także przez
kontakt bezpośredni z krwią, wydzielinami lub płynami
ustrojowymi osoby zakażonej

Okres wylęgania : 2 – 21 dni

Objawy : choroba charakteryzuje się ostrym początkiem
z gorączką, dreszczami i biegunką, która może być
krwawa . Częstymi objawami są ból głowy, mięśni,
stawów oraz nudności i ból brzucha. Niekiedy
występuje plamisto-grudkowa wysypka na tułowiu oraz
dochodzi do krwawień

Wirus Ebola jest wymieniany jako jeden z
najgroźniejszych czynników o wysokim potencjale
bioterorystycznym

Zasady profilaktyki chorób zakaźnych

w aspekcie podróży do krajów tropikalnych

Przygotowanie do podróży

Każda podróż, a szczególnie do krajów strefy tropikalnej,
powinna być starannie zaplanowana

- Przed wyjazdem należy się ubezpieczyć, z uwagi na często
bardzo
wysokie koszty leczenia na miejscu oraz transportu w razie
konieczności
leczenia w odległych placówkach

- Niezależnie od ubezpieczenia, należy zaopatrzyć się w
niezbędny zapas
leków, wynikających ze stanu zdrowia osoby podróżującej, a
także
przygotować apteczkę zapewniającą pomoc doraźną w
nagłych
przypadkach

- Konieczne jest posiadanie odpowiedniej odzieży i obuwia
zabezpieczającego przed przegrzaniem, a także przed
ugryzieniem czy
użądleniem przez niebezpieczne owady (szczególnie
komary), pajęczaki
czy inne zwierzęta

- Poddanie się szczepieniom profilaktycznym przed
podróżą

- W przypadku malarii – chemioprofilaktyka

po

wcześniejszej
konsultacji ze specjalistą chorób zakaźnych w celu wyboru
właściwego leku

(np. Lariam, Malarone lub Doksycyklina

)

Najlepszym źródłem informacji o ryzyku zdrowotnym,
konieczności stosowania chemioprofilaktyki przeciwko
określonym chorobom czy koniecznych lub zalecanych
szczepieniach ochronnych w danym kraju są poradnie
chorób tropikalnych

Poradnictwo w tym względzie zabezpiecza także
Międzywydziałowy Instytut Medycyny Morskiej i
Tropikalnej w Gdyni

Informacje te i zalecenia co roku są modyfikowane
przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) z siedzibą
w Genewie (Szwajcaria) i CDC w Atlancie (USA) oraz
udostępniane na witrynach internetowych, np. :
www.cdc.gov

Oczywiste jest, że uzyskania tych informacji oraz
szczepień nie można zostawiać na ostatnią chwilę.
Zwykle wystarcza ok. 6 tyg. przed zaplanowaną
podróżą. W przypadku konieczności kilku szczepień
okres ten wydłuża się.

Przy wyjazdach do krajów strefy tropikalnej istnieje
obowiązek szczepienia przeciw żółtej febrze (dot. 46
krajów Afryki, Ameryki Południowej i Środkowej) oraz
meningokokowemu zapaleniu opon mózgowo-
rdzeniowych (dot. tylko Arabia Saudyjska)

Bywa, że w związku z określoną sytuacją
epidemiologiczną w niektórych krajach czy na
niektórych terenach lokalnie wymagane są inne
szczepienia

Niezależnie od szczepień obowiązkowych istnieje
grupa szczepień zalecanych, do których zalicza się
szczepienia przeciw:

• tężcowi (lub uzupełnienie szczepień),
• błonicy,
• durowi brzusznemu,
• wirusowemu zapaleniu wątroby typu A i B,
• wściekliźnie – osobom szczególnie narażonym na
zakażenie ze
względu na rodzaj wykonywanej pracy (np.
weterynarzom),
planujących podróże na tereny, gdzie nie jest
dostępna w ciągu
24 godz. pomoc medyczna, długie pobyty na
terenach leśnych i
rolniczych w krajach rozwijających się),
• poliomyelitis,
• kleszczowemu zapaleniu mózgu

Zalecenia w trakcie pobytu

Jeśli chodzi o zalecenia redukujące ryzyko nabycia różnych
chorób tropikalnych w trakcie pobytu w krajach strefy
międzyzwrotnikowej, należy przestrzegać bezwzględnie
poniższych zasad :

-Zawsze należy pamiętać o przestrzeganiu higieny osobistej

- Należy zdecydowanie unikać spożywania potraw surowych
(dotyczy to mięsa, ryb, tzw. owoców morza, surowych owoców
i jarzyn, surowych produktów mleczarskich)

- Wolno korzystać jedynie z wody butelkowanej (także do
mycia zębów), gotowanej lub poddanej działaniu odpowiednich
filtrów czy środków odkażających (dotyczy to też kostek lodu,
stosowanych do chłodzenia napojów)

-Obowiązuje stosowanie odpowiednich ubrań ochronnych,
szczególnie od świtu do zmroku, repelentów, moskitier oraz
obuwia ochronnego.

- Należy unikać kąpieli w otwartych zbiornikach wodnych, tam
gdzie są usuwane ścieki lub występują toksyczne glony

Zalecenia po powrocie z podróży do krajów
tropikalnych

Przestrzeganie wszystkich wymienionych zasad
jedynie znacznie redukuje, ale nie eliminuje całkowicie
ryzyka nabycia chorób tropikalnych, z których część
objawia się dopiero po powrocie do kraju
macierzystego

Każde niepokojące objawy pojawiające się po
powrocie, a szczególnie gorączka, powinny skłonić do
szybkiej konsultacji lekarskiej. Dotyczy to przede
wszystkim szeroko rozpowszechnionej w świecie
malarii, przebiegającej często nietypowo, co przy
opóźnionym rozpoznaniu, a więc i postępowaniu
terapeutycznym może prowadzić do śmierci, tym
bardziej że żadne postępowanie profilaktyczne nie
jest skuteczne w 100%