Status tekstu literackiego w poszczególnych kierunkach metodologicznych XXw.
Pragmatyzm
- Nie istnieją teksty literackie same w sobie, które kryłyby w sobie jakąś prawdę do odkrycia. Teksty literackie są zawsze już zinterpretowane, bo napisane zostały w jakiejś konwencji i stają się przedmiotem interpretacji w granicach wspólnoty interpretacyjnej.
- Interpretacja nie jest odkrywaniem prawdy tekstu, lecz racjonalnym testowaniem znaczenia, ograniczonym z jednej strony przez instytucję literatury, z drugiej zaś - przez wspólnotę interpretacyjną.
2. Historyzm
- Tekst literacki jest „wypowiedzą wyprodukowaną i przyswojoną wewnątrz historii innych produktów i przyswojeń”. Oznacza to, że tekst literacki nie jest odseparowany od rzeczywistości historycznej i nie jest w rzeczywistości czymś wyjątkowym. Przedmiotem badacza są wszelkie ślady tekstualne przeszłości
- White' a interesują teksty produkowane przez historyków, pozbawione kulturowego kontekstu, z kolei nowi historyści interesują się wszelkimi tekstami osadzonymi w zmiennych praktykach danej kultury.
3. Dekonstrukcja
- Dekonstrukcja wszystko sprowadza do tekstu
- Rousseau - „nie ma nic poza tekstem”. Poza -tekst nie istnieje. Istnieje jakaś uprzywilejowana sfera tekstów, książek, szczelnie odgrodzona od reszty świata, i nie ma przejścia od tekstu do rzeczywistości.
- Derrida mówi o świecie jako o tekście. Tekst i świat wcale się nie wykluczają.
- Dekonstrukcja różni się od Nowego Krytycyzmu przeświadczeniem o radykalnej niespójności każdego tekstu.
- Wg de Mana dekonstrukcja to możliwość zakwestionowania znaczenia danego tekstu. „Tekst nie robi tego, co głosi”.
- Tekst literacki jest osobliwy, jednostkowy.
- Nie istnieje ostateczny, finalny kontekst tekstu.
- de Man - literacki jest każdy tekst.
- Derrida to, co nazywa tekstem, zakłada w sobie wszelkie tak zwane rzeczywiste, ekonomiczne, historyczne, socjoinstytucjonalne struktury, słowem wszelkie możliwe typy odniesień.
4. Fenomenologia
- Każde dzieło jest tworem fenomenologicznym
- Dzieło jest samoistne
- Dzieło jest tworem dwuwymiarowym (składa się z warstw i faz). 4 warstwy: brzmień, znaczeń, przedmiotów przedstawionych, uschematyzowanych wyglądów
- Literatura jest mówieniem na niby
- W tekście istnieją miejsca niedookreślenia i konkretyzacje
- Dzieło samo w sobie istnieje jako schemat
- Wartości (estetyczne, metafizyczne) są wpisane w każdy tekst
- Iser - każdy tekst apeluje do czytelnika.
5. Strukturalizm
- W utworze wszystko powinno być celowe, uporządkowane.
- Każdy tekst da się rozłożyć na czynniki pierwsze.
- Intertekstualność - możliwość badania danego tekstu literackiego poprzez jego odwołania do innych tekstów.
6. Hermeneutyka
- Czytelnik czytając tekst, nie tylko stara się zrozumieć świat, który jest przed nim otwierany, ale także zrozumieć samego siebie.
- Objaśnianie tekstów jest warunkiem samozrozumienia.
- Prawdziwy sens tekstu jest sensem dosłownym, tekst mówi to, co mówi.
- Sens tekstu jest sensem przenośnym, znaczenie tekstu jest tylko znakiem odsyłającym do innego znaczenia.
- Sztuka interpretacji tekstów: pytanie o znaczenie tekstu, jak je objaśniać, jak je skonstruować.
- Istnieje wierna i prawdziwa wykładnia tekstu, zgodna z jego źródłową intencją - ulokowaną bądź to w autorze, bądź w samym tekście.
- Nie istnieje gotowa prawda tekstu do odkrycia, zaś interpretacja narzuca tekstowi sens zgodnie z własną postawą i sytuacją.
- Sens, który jest refleksem objawionej mowy świętej, nie jest dany wprost, lecz poprzez symbole (teksty), świadectwa Logosu.
- Symbole (teksty) należy objaśniać za pomocą dostępnych technik egzegetycznych.
- Egzegeza symboli (tekstów) jest niezbędnym etapem na drodze ukonstytuowania się podmiotu.
7. Poststrukturalizm
- Tekst jest galaktyką signifiants, nie ma on początku, ma charakter odwracalny
- Proces czytania okazywał się przestrzenią swobodnej kreacji czytelnika.
- Tekst literacki wg Kristevy był praktyką produkcji sensu. Wyróżniła 2 poziomy tekstowe: genotekst i fenotekst
- Bachtin - każdy tekst jest zbudowany z mozaiki cytatów, powstaje przez wchłonięcie i przekształcenie innego tekstu.
- Kody, które tekst uruchamia są nierozstrzygalne.
- Jeśli nic nie istnieje poza tekstem, to tym samym nie istnieje też całość tekstu.
- Przejście od dzieła do tekstu oznaczało rezygnację z tradycyjnego ujęcia utworu literackiego - przedmiotowego, statycznego i odtwórczego „dzieła”, będącego „wytworem” czy depozytem znaczenia - na korzyść ujęcia procesualnego, dynamicznego i twórczego („tesktu”).