ZESTAW I
1.Kryzys „trzeciego wieku” Imperium Romanum i pierwsze zwiastuny nadejścia nowej epoki.
Wraz ze śmiercią Kommodusa cesarstwo weszło w stadium kryzysu, który trwał przez cały wiek trzeci. Źródeł jego należy szukać stosunkach wewnętrznych, jak i zewnętrznych. Różne procesy antyczne doprowadziły w toku przemian do wytworzenia się nowych stosunków, nowego porządku zwanego feudalizmem. Ustrój cesarstwa przekształcił się w tym okresie w monarchię wojskową; później monarchie o cechach absolutnych z rozwiniętą biurokracją. Zmiana ta zaznaczyła się zwłaszcza w miastach.
Narodziły się ponadto niebezpieczeństwa w Europie Środ. i Iranie. Cesarstwo narażone było również na wzrastający opór podbitych ludów, które przejawiały tendencje separatystyczne, jak i na uzurpacje wodzów popieranych przez wojsko. Główne niebezpieczeństwo groziło cesarstwu ze strony Germanów, którzy w wyniku długotrwałych kontaktów gospodarczych i kulturalnych z Rzymem, przyswojenia sobie rzymskiego uzbrojenia, wytworzyli silne związki plemienne, występujące teraz pod nowymi nazwami, np. Franków czy Alamanów. Także niebezpieczeństo w Gotach, którzy w poł. II w. osiedlili się nad M. Czarnym, tworząc silne państwo. W ich ślady poszły inne plemiona, Longobardowie, Gepidowie, Wandalowie. Burgundowie, które parły na granice cesarstwa z wyraźnym celem osiedlenia się w jego granicach. Powagę sytuacji cesarstwa powiększył. Dodatkowo Cesarstwo musiało toczyć walkę w Azji z Partami. W związku z tym na plan pierwszy wysunęło się wojsko, które pochłaniało wszystkie dochody państwa. Jego rola w kryzysie cesarstwa zasługuje na szczególne podkreślenie. Jednak na kryzys wpłynęły także problemy wewnętrzne. Przy jego powstaniu poważną rolę grały czynniki gospodarcze (latyfundia, instytucja kolonatu, patron klient) .Zjawiskiem ujemnym był stały odpływ szlachetnych kruszców poza granice państwa, które nie potrafiło go skutecznie zahamować. Łączyła się z tym deprecjacja monety - spadek zawartości kruszcu w pieniądzach. Ta świadoma polityka cesarzy spowodowała spadek wartości pieniądza, drożyznę, która odbijała się na położeniu ludności. Ustawiczne wojny, przemarsze wojsk, rekwizycje, przymusowe świadczenia w robociźnie zwłaszcza średniozamożną warstwę ludności. Oczywiście oznaki te nie występowały z jednakową siłą na całym obszarze cesarstwa. Jednakże ciągłe zmiany na tronie cesarskim (w latach 235-284 ponad 50 cesarzy, z których żaden nie zmarł naturalnie) wykluczały prowadzenie jakiejś stałej polityki w dziedzinie gospodarczej w ramach całego imperium.
2.Przemiany gospodarcze w Europie od X do XII wieku.
Ustrój feudalny uległ w ciągu X i XIw. przeobrażeniom wywołanym głównie wzrostem sił wytwór-czych. W rolnictwie, podstawowej podówczas dziedzinie produkcji, zaczęły występować —przejawy postępu technicznego. Obserwowano stopniowe ulepszanie systemu uprawy roli. Prymitywną gospodarkę wypaleniskową i odłogową coraz częściej wypierała dwupolówka lub nawet bezładna trójpolówka. Udoskonalała się technika karczunku. Rozpowszechnienie ciężkiego pługa żelaznego, zaprzęganego w kilka par wołów, umożliwiało głęboką orkę, a przez to lepsze wykorzystanie gleby. Zastosowanie nawożenia gruntów, chociaż jeszcze niewystarczające. przyczyniło się też niewątpliwie do pewnego polepszenia plonów. Zaczęła kształtować się nadwyżka, która przechodziła do rąk feudal -nego pana. Równolegle rozwijała się produkcja rzemieślnicza. Udoskonalano proces wydobywania
i obróbki rud metali, technikę przędzalniczą i tkacką, nawet obróbkę skóry, drewna i kamienia. Teraz rzemiosłem musiał zajmować się specjalista, nie mógł tego robić każdy. Pod wpływem tego osady, które w czasach antycznych były miastami a później nie różniły się niczym od osiedli wiejskich, zaczęły przekształcać się ponownie w ośrodki życia rzemieślniczego i handlowego. Odradzały się więc zamarłe miasta rzymskie; obok nich powstawały też zupełnie nowe. Za rozwojem miast poszedł rozwój handlu. Powstawał rynek lokalny i rozwijała się gospodarka towarowo-pieniężna. Stosunki włości feudalnej z rynkiem lokalnym mogły układać się w sposób dwojaki: albo chłop sam sprzedawał posiadane nadwyżki produkcyjne i z uzyskiwanej zapłaty uiszczał panu feudalnemu rentę pieniężną, albo feudał spieniężał chłopski produkt dodatkowy, otrzymany odeń w charakterze renty naturalnej.
Bezpośrednim skutkiem wzrostu sił wytwórczych było powiększenie się zaludnienia, ożywienie handlu wewnętrznego i zewnętrznego oraz ogólne intensyfikacja życia gospodarczego.
3.Rywalizacja Francji z papiestwem za rządów Filipa IV Pięknego. „Królowie Przeklęci”.
Podczas przedłużających się walk Filip IV z królem Anglii Edwardem I , dla uzyskania środków na jej prowadzenie, zaapelował do duchowieństwa o przedłużenie dotąd płaconej Kiedy w 1296 okazało się, że król domaga się dalszego jej uiszczania, duchowieństwo francuskie odwołało się do Rzymu. Tymczasem na stolicy papieskiej zaszła doniosła zmiana. Po abbdykacji Celestyna V, jego następcą został ambitny Bonifacy VIII. Dążąc do podniesienia autorytetu władzy papieskiej wobec władców świeckich, ogłosił bullę Clericis laicos. -pod karą ekskomuniki zakazywał w niej władcom świeckim opodatkowania Kościoła, a duchowieństwu zabraniał płacenia jakichkolwiek danin bez uprzedniej zgody papieża. Jej gwałtowny ton wywołał oburzenie zarówno we Francji, jak w Anglii. Odpowiedzią ze strony F'ilipa był więc wydany 1296 r. zakaz wywozu złota i srebra poza granice Francji, co uderzyło bezpośrednio w interesy kurii rzymskiej, pozbawiając ją możliwości ściągania różnego typu danin. Ponadto propaganda antypapieska Filipa IV wywołało oburzenie społeczeństwa na kurię i duchowieństwo. W tej sytuacji Bonifacy VIII czuł się zmuszony do podjęcia kroków pojednawczych - ogłosił kanonizację Ludwika IX. Jednak w jubileusz 1300 Bonifacy wydał kolejne bulle. Zarysował papież program kurii rzymskiej, podtrzymując zdecydowanie pogląd o wyższości władzy duchownej nad świecką. Źródłem zaś tej ostatniej było wedle niego Papiestwo. Kiedy Filip IV aresztował arcybiskupa Narbonne Bonifacy zareagował gwałtownie i przywrócił bulle Clericos laicos. Oskarżył Pięknego i zapowiadał przekazanie go pod sąd synodu. W odnawiającym się konflikcie między koroną Gdy nie przebierająca w środkach propaganda królewska zdołała wzbudzić w społeczeństwie francuskim falę nastrojów antypapieskich, doradcy Filipa Pięknego postanowili wykorzystać tę pomyślną dla korony koniunkturę. Dla wzmocnienia więc stanowiska króla w zatargu, któremu nadano charakter walki o zagrożoną przez Kościół suwerenność państwową. postanowiono odwołać się do opinii publicznej. W tym celu zwołano zgomadzenia Stanów Generalnych po raz pierwszy w historii w 1302r. . tj. przedstawicieli wszystkich trzech stanów. Filip ma kłopoty we Flandrii. Bonifacy grozi mu klątwą. Tymczasem u boku króla pojawił się Wilhelm Nogaret, który podjął ofensywę przeciwko papieżowi .Wysunął więc śmiały plan oskarżenia papieża przed sądem soborowym o podstępne usunięcie poprzednika i nieprawne dojście do władzy. A ponieważ było rzeczą oczywistą, że pozwany nie zechce stanąć przed soborem w charakterze oskarżonego, Nogaret zdecydował się doprowadzić go tam przy użyciu siły. Zamach zorganizowany przezeń przy pomocy Collonów, zaciętych wrogów Bonifacego, zaskoczył papieża w jego siedzibie w Anagni i spowodował jego uwięzienie przez napastników. Wprawdzie został rychło oswobodzony przez przybyłą odsiecz, wstrząs moralny okazał się jednak na tyle silny, że sędziwy Bonifacy VIII w miesiąc później zakończył życie. Bezpośredni następca zmarłego, Benedykt XI, człowiek spokojny i ustępliwy, w czasie paromiesięcznego zaledwie pontyfikatu starał się załagodzić zatarg z Filipem Pięknym, obciążając odpowiedzialnością jedynie bezpośrednich sprawców zamachu — Nogareta i Collonów. Ale i z tych kroków kuria rzymska wycofała się z chwilą, został obrany papieżem Klemens V. Wypadki we Włoszech (powstanie Dolcina skłoniły go do czasowego pozostania we Francji. Dla uniknięcia jednak bezpośredniego nacisku ze strony króla, papież skorzystał z gościny swego wasala, władcy Neapolu, i w 1309 r. osiadł w należącym doń Awinionie. Pobyt len przedłużył się znacznie, a po nabyciu praw do Awinionu (1348) przez jednego z następców Klemensa V zaczęto to miasto uważać za drugą stolicę papiestwa. Sprawa Przeklętych Królów miałaby być związana z klątwą jaką rzucił mistrz templariuszy Jakub de Molay na papieża, Nogareta, Filpa Pięknego i jego potomków. Otóż zaskakującym może być, że ci trzej pierwsi nieżyli już po kilkumiesiącach czemu przysłużyła się panująca w tam czasie zaraza, a cała dynastia Kapetyngów wymarła. Na panowanie trzech synów Filpa Pięknego przypadają także bunty społeczne - Ludwik X, Filip V, Karol IV Piękny z śmiercią tego ostatniego w 1328 r. wymarła dynastia Kapetyngów. Tron objął Filip VI z dynastii Walezjuszy, nadchodziła epoka wojny stuletniej.