SUCHA BESKIDZKA
HISTORIA
Każde miasto legendy ma swoje,
Ma także Sucha-miasteczko moje
O smoku Kicku i rozbójnikach,
Którzy grasowali po suskich gaikach
Legenda głosi: od smoka Kicka
Powstała nazwa „Sucha Beskidzka”
Rzeka Stryszawka też w niej udział bierze
Możecie nie wierzyć, ale ja w to wierzę
Chcę wam ją dzisiaj przekazać skrótowo
Jest dość smutna, daję me słowo.
Nadstawicie więc uszu i nie przeszkadzajcie
Legendy o Suchej pilnie słuchajcie
Bardzo dawno temu, może wieków parę
Gdzieś pod górą Jasień Kicek miał pieczarę.
Był to smok ogromny, ogniem często władał
I po trzy owieczki na kolację zjadał.
Płonęły lasy i płonęły bory
Znikały co wieczór owieczki z obory.
Miasto głodowało-odwagi nikt nie miał
Zgładzić smoka, co w pieczarze siedział.
Mijały miesiące i mijały lata.
Od pewnego roku deszcze nie padały.
A olbrzymi potwór wciąż w miasteczku żył
Gospodarzy straszył, rządził i wył.
Dawno już rzeka Stryszawka wyschnęła
I od niej nazwa „Sucha” się wzięła.
Lecz smok nie patrzył na okolice,
Bo we krwi miał teraz swe przebrzydłe lice.
Właśnie pałaszował niewinną owieczkę,
Okrągłą, tłuściutką i już za chwileczkę
Pełnym krwi wiaderkiem gasił swe pragnienie
Usypiając zaraz (chwila na wytchnienie).
Tak sobie dogadzał i tak tutaj rządził,
Myślał, że wie wszystko- poszedł w las- zabłądził
Długo się błąkał po leśnej głuszy,
Aż w końcu zdechł z głodu i suszy.
Jak wesoło było wtedy w mieście!
Tańcowano, śpiewano, chyba godzin dwieście
Każdy się radował, cieszył po swojemu,
Bo mieli powody radości ku temu.
A jednak o smoku tu nie zapomniano
Na jego pamiątkę w nazwie miasta dano
Końcówkę „Beskidzka”, co znaczyć miało,
Że tutaj po Kicku nic nie pozostało.
Legenda głosi: Od smoka Kicka
Powstała nazwa „ Sucha Beskidzka”.
Rzeka Stryszawka też w niej udział bierze
Możecie w to nie wierzyć, ale ja w to wierzę.
Izabela Proszowska
Sucha Beskidzka 1986r.
Tak głosi legenda w rzeczywistości nazwa podchodzi od przepływającej przez miasto rzeki zwanej Suchą (obecnie Stryszawka), nad którą powstało miasto.
Sucha Beskidzka położona jest w niewielkiej kotlinie na skraju Beskidu Makowskiego i Beskidu Żywieckiego, u ujścia rzeki Stryszawki do Skawy. Jej powstanie datuje się na rok, 1405 kiedy to książe oświęcimski Jan II wydał przywilej, w którym zezwolił na lokację kolejnej wsi na „prawie niemieckim” niejakiemu Strzale herbu Kotwicz. W roku 1464 przeszła w ręce Słupskich herbu Topór by ci w roku 1554 sprzedali Suchą krakowskiemu złotnikowi, Włochowi Gaspare Castiglione. Gaspare był synem kamieniarza, który przybył z Italii do Krakowa w otoczeniu Bartolomeo Berecciego, pioniera renesansu na ziemiach polskich, twórcy m.in. Kaplicy Zygmuntowskiej w katedrze krakowskiej renesansowej przebudowy zamku wawelskiego. Gaspare tak Polskę pokochał, że z tej miłości poślubił córkę Suskiego, przyjął jej nazwisko, zmienił imię na Kasper i uzyskał nobilitację. Prawdopodobnie to on zbudował pierwszy dwór obronny. Pozostałością dworu jest obecna płd.-wsch. Część zamku, z charakterystycznymi kamiennymi przyporami od strony dziedzińca. W rękach Suskich osada pozostawała aż do 1608 roku. Wskutek zastawów i wykupów, weszła w skład posiadłości rodu Komorowskich (władających wówczas obszarami pogranicza polsko-węgierskiego). A opiekę nad nią przejął Piotr Komorowski i aż do 1939 r. jako tzw. "państwo suskie" pozostawała w rękach prywatnych właścicieli. Jemu też zamek zawdzięcza obecny wygląd. W latach 1608-1614 Piotr Komorowski dokonał rozbudowy zamku, przekształcają go we wspaniałą rezydencję późnorenesansową wzorowaną na zamku królewskim w Krakowie (stąd też popularna nazwa zamku suskiego „Mały Wawel”). Piotr ufundował również i uposażył kościół parafialny oraz klasztor, do którego wprowadził kanoników regularnych laterańskich z kościoła Bożego Ciała z Krakowa. Wzmocnił również pozycję Suchej jako centrum gospodarczego. W tym okresie powstały w Suchej: huta szkła, młyn wodny, browar, suszarnia chmielu, gorzelnia, kuźnia żelaza i miedzi. Zmarł bezpotomnie w roku 1640, a siedem lat później zmarł jego jedyny dziedzic-bratanek Krzysztof. W 1665 roku córka Krzysztofa Konstancja Krystyna wychodzi za mąż za Jana Wielkopolskiego i zarówno Sucha jak i jej dobra przechodzą we władanie Wielkopolskich aż do XIX w. W tym czasie Sucha przeobraziła się z rolniczej w osadę targową. Otrzymane przywileje nadane przez króla Augusta III zezwalały na organizowanie 12 jarmarków rocznie. Przyczyniły się do rozwoju miejscowości w ośrodek handlowy i rzemieślniczy- suskie jarmarki stały się znane w południowej Polsce jako ważne targowisko zwierzęce i rękodzielnicze. Wybór miejscowości nie był przypadkowy- krzyżowały się tu główne szlaki-droga śródkarpacka idąca na wschód od Żywca z południowymi odnogami i druga w kierunku północnym na Śląsk i do Krakowa (targowisko odbywa się po dziś dzień teraz, co wtorek). W latach 1769-1771 w okolicach Suchej miały miejsce walki konfederatów barskich z wojskami rosyjskimi, pozostałością po tych zdarzeniach jest kapliczka konfederacka na szczycie Jasienia, wznoszącego się ponad zamkiem. Wkrótce potem w wyniku rozbioru Polski Sucha znalazł się w granicach cesarstwa austriackiego. Na mocy tzw. Reform józefińskich w 1782 roku zakończyli posługę kanonicy regularni laterańscy, zastąpienie przez kler diecezjalny. Młodzi suszanie w tym czasie poddawali się przymusowej rekrutacji do wojska austriackiego. Koszty utrzymania armii spadły na barki ludności, co gorsza w XIX wieku kilkukrotnie Suchą nawiedzały klęski żywiołowe- m.in. epidemia cholery i tyfusa, które zdziesiątkowały Suchą w połowie stulecia. W ostatnich latach panowania Wielopolskich rozbudowano i zmodernizowano hutę żelaza tzw. "Kuźnice Suskie", znajdujące się w centrum osady. Lepsze czasy nadeszły pod koniec XIX wieku, kiedy to Sucha miała już nowych właścicieli- hrabiów Branickich herbu Korczak. To właśnie dzięki nim, a w szczególności działalności Aleksandra i jego syna Władysława, zamek został odbudowany a w nim powstała biblioteka z pokaźnym księgozbiorem i kolekcją dzieł sztuki, jedna z najcenniejszych prywatnych kolekcji na ziemiach dawnej Rzeczpospolitej ( potem słynna Bibliotek Branickich i Tarnowskich w Suchej). Rozbudowany został również Suski Browar, a w 1884 roku otwarto kolejny odcinek kolei transwersalnej wiodącej z Wiednia przez Żywiec i dalej w poprzek Beskidów przez Nowy Sącz aż do dalekiego Husiatynia. Właśnie w Suchej powstała jedna z najistotniejszych stacji węzłowych na tej trasie w miejscu odgałęzienia ważnej linii do Krakowa. Od tego czasu rozwój miejscowości nierozerwalnie był połączony z koleją, a Suchą często nazywano „miastem kolejarzy”. Warto jeszcze odnotować fakt powstania w 1886 roku tartaku, przy którym założono straż ogniową. Równolegle dokonywały się zmiany w wyglądzie zewnętrznym Suchej. Kształtowała się typowa miejska zabudowa, w trzech głównych punktach. Pierwsze stanowił zamek oraz zabudowania dworskie. Drugie rynek z trzema głównymi ulicami- Mickiewicza, Podgórze i Kościelną. Domy w rynku były przeważnie piętrowe i murowane, przy uliczkach zaś parterowe, również drewniane. Trzecie skupienie rozwijało się wokół dworca kolejowego. W przysiółkach Błądzonka, Podksięże, Zasepnica i Role wszystkie domy na początku XX wieku były drewniane i kryte gontem. W roku 1896 na mocy tzw. Ustawy Gminnej Sucha uzyskała oficjalne prawa miejskie. W tym czasie urodziło się w mieście kilku sławnych ludzi m.in. Billy Wilder (znany reżyser, zdobywca kilku Oskarów), Walery Goetel, wybitny geolog, rektor Akademii Górniczej w Krakowie, działacz na rzecz ochrony przyrody oraz jego brat Ferdynand - literat i podróżnik. W Suchej urodził się również aktor Andrzej Szczepkowski. W roku 1922 nastąpiła już ostatnia zmiana dziedziców suskiego zamku. Zostali nimi Tarnowscy, w rękach których posiadłość została do 1939 roku. Ostatni właściciel hrabia Juliusz opuścił miasto udając się na emigrację. Okupacja hitlerowska przyniosła niepowetowane straty kulturalne w postaci spustoszenia zamkowej biblioteki, której ocalała część zbiorów zastała po wojnie rozproszona i wchodzi obecnie w skład bibliotek w całym kraju. Miasto w czasie wojny stanowił teren działania ruchu oporu, tym bardziej iż był to teren pogranicza- sama Sucha została wcielona w skład III Rzeszy. Natomiast jej wschodnia granica biegnąca wzdłuż doliny Suszany i przez Mioduszynę oraz dalej grzbietem Pasam Jałowieckiego, pozostawała w granicach Generalnego Gubernatorstwa. Po wojnie Sucha szybko odzyskiwała znaczenie. W 1956 roku została siedzibą władz powiatowych. Natomiast roku 1964 otrzymała oficjalną nazwę Sucha Beskidzka. W roku 1975 została przyłączona do województwa bielskiego, by w roku 1999 znowu stać się miastem powiatowym w województwie małopolskim.