Szczyrk
Historia
Miasto w północno wschodniej części Beskidu Śląskiego położone w górnym biegu rzeki Żylicy. Od północy graniczy z masywem Klimczoka na południu z masywem Skrzycznego. Gmina ma charakter turystyczno- wypoczynkowy, zamieszkuje ją około 5,8tyś mieszkańców. Pierwsza pisemna wzmianka o Szczyrku jako miejscowości pochodzi z 1688 roku.
Historia szczyrku związana jest z osadnictwem Wołoskim, którego udokumentowane ślady odnaleziono w XV wieku. Rdzenną ludność stanowili również osadnicy z Polski, Węgier, Czech Austrii oraz Słowacji. Znajdował się poza granicami Śląska Cieszyńskiego. Pomimo położenia w Beskidzie Śląskim bardziej widoczne są wpływy żywiecczyzny. Szczyrk zamieszkują górale żywieccy. Ziemię w Szczyrku nadawano na tak zwany "zarębek" (odpowiednik łana). Wyznaczany był on począwszy od osi doliny, a góral - osadnik otrzymywał po równo ziemi na lepiej i gorzej nasłonecznionym zboczu. W 1808 w Szczyrku było 172 zarębników.
Poza rolnictwem rozwinęło się pasterstwo oraz produkcja drewna głównie na potrzeby górnośląskiego przemysłu. Wytwarzano również sukno z runa owczego.
Po I wojnie światowej rozpoczął się rozwój branży turystycznej. Pierwszą bazę noclegową stanowiły poaustriackie koszary i lazarety. Pierwsze schronisko powstało w 1924r na Skrzycznem. W krótce po tym wybudowano schroniska na Klimczoku i przełęczy Salmopolskiej.
Pod koniec XIX wieku szczyrk stał się bazą wypoczynkową dla Bielska, a w czasach powojennych dla Śląska i całej Polski.
Rozwój miasta powodował stopniowe przyłączanie sąsiednich terenów . Tak w 1927r wieś przyłączono Salmopol. Wieś powstała w XVII wieku. Na jej terenach osiedlała się ludność z Księstwa Cieszyńskiego uciekająca przed prześladowaniami religijnymi. Skutkiem tego stała się dwuwyznaniowość Szczyrku. Większość mieszkańców przyłączonej wsi stanowili ewangelicy.
Prawa miejskie Szczyrk uzyskał w 1973 roku.
Etymologia nazwy
Jest kilka hipotez, które dotyczą pochodzenia nazwy Szczyrku, które są równie prawdopodobne i po części mogły ukształtować nazwę miejscowości.
Najbardziej prawdopodobnym źródłem „szczyrku” jest nazwa odgłosu dzwonków pasterskich zawieszanych na szyjach bydła i owiec. Owo „szczerkanie” pozwalało łatwo odnaleźć zagubione podczas wypasu zwierzęta.
Inna hipoteza mówi o szczerkaniu motyk i innych polowych narzędzi uderzających w twarde górskie podłoże. Ziemia w górach jest mało urodzajna i trudna do uprawy z powodu ukształtowania terenu oraz dużej liczby kamieni i skał znajdujących się w glebie.
Nazwa może pochodzić również od szczerkania - charakterystycznego dźwięku - wydawanego przez płynące wody Żylicy. Rzeka płynącą przez miejscowość "szczerka" szczególnie głośno w okresie obfitych opadów, kiedy jej wody wzbierają, a nurt znacznie przyspiesza.
Daty do zapamiętania
1608 W skutek podziału państwa żywieckiego Szczyrk staje się częścią Księstwa Łodygowickiego
1630 Pierwszy spis ludności
1797-1800 Budowa kościoła Św. Jakuba
1924 Pierwsze schronisko na Skrzycznem
1927 Wybudowanie schroniska na Klimczoku
1927 Przyłączenie wsi Salmopol
1927 Wybudowanie schronisk Biały Krzyż
1933 Wybudowanie prywatnego schroniska na Skrzycznem
1959 Wybudowanie kolei linowej na Skrzyczne
1965-68 Wybudowanie drogi przez przełęcz Salmopolską
1973 Nadanie praw miejskich
Zabytki
Kościół Św. Jakuba
Jest najstarszym i najcenniejszym zabytkiem w Szczyrku. Mieści się on w centrum miasta, na przeciwko Estrady Skalite. Kościół wybudowany został w latach 1797-1800 i przetrwał w pierwotnej formie do 1935 roku, kiedy to dokonano wyburzeniu ściany pomiędzy nawą a wieżą i zastąpieniu jej słupami podporowymi. Świątynia wykonana jest z belek wiązanych w zrąb zgodnie z klasycznym planem rozmieszczenia naw. Zewnętrzne ściany w całości obite są gontem. Nad budowlą wznosi się prostokątna wieża zakończona izbicą i dachem określanym przez architektów jako hełm namiotowy. Wnętrze kościoła zdobione jest elementami barokowymi. Większość przedmiotów stanowiących wystrój pochodzi z nieistniejącego już klasztoru Norbertanek w Nowym Sączu. Przedmioty te pochodzą z okresu od XVII do XX wieku. Wewnątrz znajduje się boczny ołtarz z obrazem Jana Nepomucena oraz relikwiarz z relikwią świętego. Zobaczyć można również późnobarokową ambonę, chrzcielnicę i kropielnicę z 1800 roku. O dziwo czasy wojen światowych nie odbiły się negatywnie świątyni. Okupanci z pozostawili ja w nienaruszonym stanie. Najstarszym przedmiotem należącym do kościoła jest prawdopodobnie dzwon odlany w 1691 roku znajdujący się na wieży . Na terenie przylegającym do kościoła można znaleźć stary, kamienny nagrobek z 1832 roku, co świadczy o tym, że niegdyś teren ten pełnił rolę cmentarza. Na plac kościelny prowadzą drewniane schody. W dawnych czasach poszczególnymi segmentami ogrodzenia opiekowali się mieszkańcy poszczególnych dzielnic miasta.
Krzyż u Więzików
Krzyż postawiony przez szczyrkowskich gospodarzy jako dzieło wotywne za przeżycie okupacji. Znajduje się na ul. Beskidzkiej (zbieg ulic Plażowej i Szkolnej). W przeszłości na jego miejscu postawiony był drewniany krzyż upamiętniający śmierć kuriera Konfederacji Barskiej zmierzającego z rozkazami do oddziałów stacjonujących w szczyrkowskich górach.
Cmentarz
Kilkadziesiąt metrów od Krzyża u Więzików znajduje się cmentarz nazywany potocznie Wiezikową Kępką. Założony został w 1848 roku w związku z epidemią tyfusu. Znaleźć można na nim nagrobki jeszcze z drugiej połowy XIX stulecia. Dodatkowo wyróżniają się groby wykonane z białego marmuru wykonane przez firmę Groger z Bielska, na które stać było tylko zamożne rodziny. Zwiedzając cmentarz można zaobserwować jak zmieniały się style w budowie nagrobków na przestrzeni lat. Na cmentarzu pochowano żołnierzy walczących w I i II Wojnie światowej oraz słynnych sportowców.
Kapliczka u Bienków
Kapliczka z 1829 roku. Zbudowana na planie prostokąta z wieżyczka. Wewnątrz znajdują się przedmioty liturgiczne pochodzące z 1833 roku. Podczas I Wojny Światowej Austriacy zabrali z niej dzwon na cele wojenne. Ciekawostką jest iż w latach 30 - tych ówczesny opiekun kapliczki Żyd Marosz trzymał w jej piwnicach beczki z piwem w nadziei, że świętość miejsca ocali trunek przed złodziejami.
Sanktuarium Matki Bożej Królowej Polski w Szczyrku
Sanktuarium "Na Górce" wybudowane zostało w miejscu drewnianej kaplicy przy szlaku ze szczyrku na Klimczok. Kult maryjny w wiąże się z objawieniami jakie miało miejsce pod koniec XIX wieku. Według legendy matka boska po raz pierwszy objawiła się 25 lipca 1894 roku kilkorgu dzieciom, które wybrały się na grzyby. Kolejne objawienia zapoczątkowały pielgrzymki w cudowne miejsce. Podania mówią, iż Matka Boska przekazała widzącym ją dzieciom polecenie budowy klasztoru oraz obiecała pojawienie się w tym miejscu uświęconego źródła. Starania mieszkańców Szczyrku oraz ofiarność pielgrzymów spowodowały, że w listopadzie 1894 roku rozpoczęto budowę kaplicy. Budowę murowanego kościoła rozpoczęto w roku 1912r i zakończono po I wojnie światowej W roku 1938 opiekę nad świątynią objęli Księża Salezjanie z Oświęcimia. W roku 1940 obok cudownego źródełka wybudowano kamienną grotę, w której umieszczono figurę Matki Bożej. Budowa obecnie istniejącego kościoła rozpoczęła się w roku 1948.