Jordanów
Ogólny opis:
Pięciotysięczne miasto położone na pograniczu Beskidu Żywieckiego, Makowskiego i Wyspowego na malowniczym wzniesieniu grzbietu ponad doliną Skawy. Przebiega przezeń Główny Szlak Beskidzki. Nazwa pochodzi od założycieli - rodu Jordanów.
Historia:
W 1564r. Wawrzyniec Spytek Jordan herbu Trąby, kasztelan krakowski, otrzymał od króla Zygmunta Augusta przywilej lokacji nowego miasta na terenie wsi Malejowa. Szybko wytyczono układ urbanistyczny, którego podstawą był duży, czworokątny rynek, którego wygląd zachował się do dziś. W 1576r. Przez małżeństwo córki Wawrzyńca, Anny, przeszedł w ręce Zebrzydowskich. W tymże roku Stefan Batory nadał mu przywilej urządzania czterech dorocznych jarmarków, dzięki którym miasto w ciągu XVII i XVIII w. zasłynęło z handlu bydłem i solą, a również z produkcji wyrobów garncarskich i płócien. W końcu XVIII i w XIX wieku, wraz z nastaniem rządów Habsburgów, miasto trochę podupadło i miało charakter raczej rolniczy. Dopiero ukończenie budowy linii transwersalnej przez miasto w 1884r, zbudowanie gościńca do Pcimia i modernizacja drogi wiodącej doliną Skawy przyniosły miastu dogodne połączenia i wzrost rangi. Po pierwszej wojnie światowej przyłączono do Jordanowa sąsiednie miejscowości i przysiółki: Malejową, Chrobacze, Munkacz i Przykiec.
W pierwszych dniach września 1939r. Jordanów był ośrodkiem oporu. W wyniku bombardowań i ostrzału artyleryjskiego, a po wkroczeniu Niemców 3 września, a także umyślnych podpaleń, miasto zostało zniszczone w 70%. Represje okupanta dotknęły szczególnie 350 jordanowskich żydów, których wywieziono do obozu koncentracyjnego w Bełżcu. W czasie okupacji rozwijał się ruch oporu, m.in. pod koniec wojny oddział AK „Chełm” zlikwidował konfidenta gestapo Emila Wilczka, który odegrał niepoślednią rolę w przygotowaniu pacyfikacji Krzeczowa i Łętowni. Za zasługi w wojnie obronnej 1939r. i postawę w czasie okupacji miasto otrzymało Order Krzyża Grunwaldu.
Jeszcze do początku XX w. Jordanowski rynek zabudowany był niemal wyłącznie drewnianymi domami, które niestety spłonęły w czasie kampanii wrześniowej, wraz z licznymi zabytkami.
Zabytki:
1) Kościół parafialny pw. Św. Trójcy zbudowano w 1913 roku projektu Jana Sasa-Zubrzyckiego z czerwonej cegły, eklektyczny, z elementami neogotyckimi. Ciekawe wyposażenie, przeniesione ze starego kościoła, obejmuje m.in. XVI-wieczne obrazy Trójcy Świętej i Nawiedzenia Matki Bożej, oraz obrazy św. Anny Samotrzeciej, Chrystusa u słupa i Chrystusa w koronie cierniowej z XVII w. Przy kościele małe muzeum parafialne.
W kościele jordanowskim odbiera cześć słynący łaskami wizerunek Pani Jordanowskiej - Matki Bożej z Dzieciątkiem, zwanej Matką Bożą Trudnego Zawierzenia. Jest to obraz w typie Matki Bożej Częstochowskiej, malowany na płótnie naklejonym na deskę sosnową. Pochodzi prawdopodobnie z początku XVII w. i jest dziełem anonimowego mistrza cechowego.
2) Dawny zajazd „Poczekaj” z XVIII w., stojący przy drodze na Wysoką (wiódł tędy stary szlak handlowy na Węgry, zwany Drogą Polską). Jest to trój kondygnacyjny budynek z kamienia i cegły na wysokich piwnicach. Na parterze mieściła się karczma, a na piętrze pokoje gościnne. Według tradycju nazwa zajadu miała dla podróżnych stanowić zachętę do przerwy w podróży.
3) W Jordanowie Chrobaczem (na północ od centrum) zachował się drewniany dwór z początku XVIII w. - parterowy, o konstrukcji zrębowej, otynkowany, z rzeźbionym drewnianym gankiem (dobudowanym w 1870r.), nakryty łamanym dachem polskim. W sąsiedztwie park, w którym większość drzewostanu to pomniki przyrody. Majątek w Chrobaczem, niegdyś odrębnej wsi, należał do Choróbskich, ostatnimi dziedzicami byli Strzemińscy. Po II wojnie światowej dwór przeszedł na własność gminy, obecnie jest wystawiony na sprzedaż.
Przy rynku znajdują się dwie kolejne budowle eklektyczne projektu Jana Sasa-Zubrzyckiego:
4) Siedziba sądu grodzkiego z 1908r. z okrągłą basztą w narożniku
5) Ratusz z 1911r.
6) Przy wybiegającej z rynku ul. Piłsudkiego uwagę zwraca obelisk ku czci ks. Piotra Dańkowskiego, zamęczonego w Oświęcimiu, beatyfikowanego przez papieża Jana Pawła II w 1999r. w gronie 108 męczenników II wojny światowej. Obelisk stoi na miejscu rodzinnego domu kapłana.
7) Przed kościołem barokowa figura Wniebowzięcia NMP z 1783r.
8) Przed ratuszem figura św. Jana Nepomucena z XVIII w
Źródła:
1) „Przewodnik Beskid Myślenicki” - Dariusz Dyląg, Piotr Sadowski - Oficyna Wydawnicza „Rewasz”
2) „Przewodnik Beskid Żywiecki” - Stanisław Figiel, Urszula Janicka-Krzywda, Piotr Krzywda, Wojciech W. Wiśniewski - Oficyna Wydawnicza „Rewasz”
3) pl.wikipedia.org/wiki/Jordanów