Kęty
Historia:
Według legendy Kęty założyli dwaj zwaśnieni ze sobą książęta piastowscy, którzy pogodzili się przy istniejącej w tym miejscu studni. Sama miejscowość należy do najstarszych osad polskich a jej początki sięgają I połowy XIII w. Nazwa pochodzi najprawdopodobniej od wyrazu „kąt” czyli ustronnego obszaru ziemi. Na bazie istniejącej osady, książę opolski Władysław I założył w 1260 r. miasto, które znalazło się na tzw. „szlaku solnym”, prowadzącym z Krakowa na Morawy. W 1277 r. Kęty uzyskały prawa miejskie oraz szereg przywilejów.
Po śmierci Władysława I, Kęty znalazły się w granicach księstwa cieszyńskiego, a po jego podziale - w księstwie oświęcimskim, które zostało w 1327 r. włączone do Czech. Do rozwoju miasta przyczynił się rok 1368 kiedy to Kazimierz Wielki zezwolił na powstanie w mieście składu soli oraz rok 1391 kiedy to książę oświęcimski Jan III nadał miastu tzw. prawo magdeburskie (wytyczenie rynku, powstanie rady miejskiej i sądu). Od 1457 r. Kęty były miastem królewskim, w wyniku wykupienia księstwa przez Kazimierza Jagiellończyka. W XVI w. miasto stało się silnym ośrodkiem handlowo-rzemieślniczym (głównie szewstwo, sukiennictwo i garncarstwo) co skutkowało licznymi przywilejami nadawanym mieszkańcom. W 1609 r. miała miejsce tzw. „wojna kęcka” o starostwo zatorskie między Mikołajem Komorowskim a starostą zatorskim. Miejscem walki była Lanckorona koło Kęt a przegranym - Komorowski. Wiek XVII i XVIII obfitował w liczne, niekorzystne wydarzenia: pożary (największy w 1797 r.), przemarsz wojsk szwedzkich (1656 r.), zrabowanie miasta przez wojska rosyjskie (1707 r.), epidemia dżumy oraz ponowny najazd wojsk rosyjskich zwalczających konfederatów barskich (1768-1772 r.). W 1813 r. w Kętach gościł ks. Józef Poniatowski przed wyruszeniem pod Lipsk.
W wyniku I rozbioru Polski, Kęty zostały zajęte przez Austrię i wcielone do Galicji a w latach 1820-1850 przekazane do tzw. Związku Niemieckiego, co zapoczątkowało spadek znaczenia gospodarczego miasta (w wyniku rozwoju Bielska i Białej). W tym czasie istniała w Kętach komora celna a językiem urzędowym stał się niemiecki. W czasie I wojny światowej w Kętach przebywał Józef Piłsudski wraz z I Brygadą Legionów Polskich (luty 1915 r.), co pozwoliło jednostce zregenerować się po walkach na Podhalu. W 1939 r. miasto zostało wcielone w granice III Rzeszy, wielu mieszkańców wysiedlono lub wymordowano. Przez okres okupacji działała polska konspiracja spod znaku ZWZ-AK zajmująca się niesieniem pomocy więźniom obozu oświęcimskiego. Po wyzwoleniu miasta przez Armię Czerwoną w styczniu 1945 r., miasto rozwijało się przemysłowo - powstaje największy obecnie Zakład Metali Lekkich oraz zakłady włókiennicze. Obecnie miasto jest ważnym ośrodkiem przemysłowo-usługowym dla regionalnych miejscowości położonych nad Sołą.
Zabytki:
Rynek:
Z II poł. XIV w. na planie kwadratu. Początkowo zabudowa drewniana, aż do wielkiego pożaru z 1797 r. Obecnie przy rynku ratusz miejski z ok.1800 r. oraz jednopiętrowe kamienice z XVIII-XX w., niektóre z cechami późnobarokowymi i klasycystycznymi. Na płycie rynku pomnik św. Jana Kantego (wzniesiony w 1851 r.) oraz grób nieznanego żołnierza.
Muzeum im. Aleksandra Kłosińskiego
Swoje początki muzeum zawdzięcza kolekcjonerskiej pasji A. Kłosińskiego (1892-1974), który w ostatniej woli przekazałam gromadzone przez lata zbiory na rzecz miasta. Dzięki temu w 1977 r. utworzono Zbiory Historyczne Miasta Kęt, przemienione później na Muzeum Miasta Kęt (odział muzeum w Bielsku-Białej) by w końcu w 2004 roku mogło powstać samodzielne muzeum z siedzibą przy rynku. Dla zwiedzających udostępnione są trzy sale: pierwsza z wystawą historyczną ważnych wydarzeń z dziejów miasta; druga zawierająca ekspozycję sztuki i rzemiosła kęckiego oraz trzecia ze zbiorami etnograficznymi. Na uwagę zwracają liczne dokumenty, księgi cechowe; pamiątki po wizycie w Kętach Naczelnego wodza ks. Józefa Poniatowskiego czy Legionów Polskich z Józefem Piłsudskim oraz różnego rodzaju zdjęcia,obrazy i pocztówki panoramy miasta.
Kościół Parafialny pw. św. Katarzyny i św. Małgorzaty
Pierwotnie gotycki XIV-wieczny, przebudowany po pożarze z 1657 r. w stylu barokowym (zachowano gotyckie prezbiterium, dobudowano dwie kaplice kopułowe i czworoboczną wieżę). Z początkiem XIX w. runęła część sklepienia nawy głównej, której nie odbudowano a w jej miejsce przesunięto obecną ścianę frontową - stąd dość asymetryczny kształt samego kościoła. Wieża 40-metrowa, rozbudowana i przykryta neobarokowym hełmem w 1910 r. Wystrój barokowy, ołtarz z XVII w. z obrazem Matki Bożej ze św. Katarzyną i św. Małgorzatą (XVIII w.) a w prawej nawie bocznej ołtarz z cudownym obrazem Matki Bożej Pocieszenia (XV w.) w typie bizantyjskiej Hodigitrii, koronowany w 1988 r.
Kościół pw. św. Jana Kantego
Położony obok kościoła parafialnego; ufundowany przez Sykstusa Lubomirskiego i wybudowany w 1648 r., jak podaje legenda, na miejscu rodzinnego domu świętego. Jednonawowy, barokowy, rozbudowany w 1715 r. Na ścianie frontowej posąg św. Jana Kantego a po bokach wejścia - posągi św. Piotra i św. Pawła. Wnętrze barokowe, z ołtarzem z 1722 r., w którym umieszczony jest obraz patrona oraz herb Uniwersytetu Jagielońskiego. Na ścianach liczne obrazy związane z życiem świętego (XVII-XVIII w.) oraz epitafia dobroczyńców. W kościele przechowywane są relikwiarze św. Kantego, jeden w kształcie trumienki.
Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP i klasztor oo. Franciszkanów Reformatorów
Zbudowany w latach 1705-1712 dla sprowadzonego w 1699 r. zakonu. Jednonawowy, wybudowany na planie prostokąta, bez-wieżowy, barokowy. Uwagę zwraca dostawiona w 1901 r. kaplica Przemienienia Pańskiego, wybudowana na planie sześcioboku, w stylu neoottońskim, która posiada duże, oszklone okna, zwieńczone okrągłymi łukami. Wewnątrz kościoła wyposażenie z okresu budowy, w stylu barokowym (ołtarz główny i boczne, ambona), rzeźba „Pieta” z początku XV w. i renesansowa rzeźba „Chrystusa Ukrzyżowanego” z początku XVII. W ołtarzu głównym polichromowana figura Chrystusa z XVIII w. Budynek klasztoru bez ciekawych cech stylowych. Cały zespół otoczony jest dużym ogrodem i wysokim murem, zawierającym stacje drogi krzyżowej.
Klasztor Zgromadzenia Sióstr Zmartwychwstania Pańskiego
Klasztor sąsiaduje z klasztorem ojców Franciszkanów i jest kolebką wszystkich zakonów Zmartwychwstanek w Polsce. Pierwsze zabudowania powstały w 1891 r. dzięki założycielkom Celinie z Chludzińskich i Jadwidze Borzęckiej. Obecnie kompleks budynków składa się z pomieszczeń klasztornych, kaplicy oraz oddzielnego budynku mieszczącego prowadzonego przez siostry przedszkola. Całość otoczona jest zabytkowym murem.
Klasztor Sióstr Klarysek od Wieczystej Adoracji
Zbudowany w latach 1890-1893 w stylu neogotyckim. W przyklasztornym kościółku nieprzerwanie od 1910 r. trwa adoracja Najświętszego Sakramentu. Sama świątynia pw. Trójcy Przenajświętszej, posiada prostą budowie natomiast wystrój zawiera ciekawą, neogotycką snycerkę rzeźbiarza Stanisława Jarząbka.
Cmentarz Komunalny (ul. Cmentarna)
Założony w 1795 r., z grobowcami i pomnikami z XIX w., w tym z przykładami cennej rzeźby nagrobnej. Znajdują się na nim groby powstańców styczniowych i legionistów.
Cmentarz Żydowski (Kęckie Góry Północne - droga do Witkowic)
Powstał w II poł. XIX w. Zniszczony w czasie wojny, w ostatnich latach odnowiony. Wówczas w centralnym miejscu odsłonięto pomnik upamiętniający Żydów kęckich zamordowanych w czasie II wojny światowej.
Ulice: Świętokrzyska i Wszystkich Świętych
Fragment tzw. starej drogi - najstarszego traktu przecinającego Kęty. Nieliczne przykłady drewnianej architektury charakterystycznej dla miasta z XVIII i XIX w.
Izba Pamięci bitwy pod Monte Cassino przy Szkole Podstawowej nr 2 (ul. Wyspiańskiego)
Zawiera zbiór oryginalnych pamiątek żołnierzy polskich z II Korpusu Polskiego, a także dokumentację historyczną bitwy i bibliotekę. W izbie odbywają się doroczne zjazdy bohaterów spod Monte Cassino.
Źródła:
W. Droździk: Z dziejów Kęt. Kraków 1979 r.
Materiały archiwalne Muzeum im. Aleksandra Kłosińskiego w Kętach.
http://muzeum.kety.pl
http://www.kety.pl