habermas1

140 Rozdział III

ad (2) Reguły prawne normują nie, jak reguły moralności, muHltM interakcje między zdolnymi do mówienia i działania podmiotami u pb le, lecz związki interakcyjne konkretnego społeczeństwa. To wynilui i"* z pojęcia pozytywności prawa, tzn. z faktyczności stanowienia i wykuli • wania prawa. Normy prawne odsyłają do postanowień historycznego liii* wodawcy, odnoszą się do obszaru o określonych granicach geografie u ■, • i. i do zbiorowości podmiotów prawnych dającej się ograniczyć społcc/nli a więc do szczególnego obszaru obowiązywania. Te ograniczenia w ln u rycznym czasie i w społecznej przestrzeni Wynikająjuż z tej okoliczno'. I że podmioty prawne będą swoje upoważnienie do użycia przymusu od i> pować instancji, która środki prawomocnego przymusu monopolizuje- i w określonych przypadkach stosuje je za nich. Każdy bowiem monopol im użycie siły na ziemi, co odnosiłoby się nawet do rządu światowego, |e I wielkością skończoną - wobec przyszłości i wobec przestrzeni światów e i pozostaje lokalny. Instytucja kodu prawnego wymaga zatem praw, klon regulują przynależność do określonego stowarzyszenia podmiotów współ nego prawa, a więc umożliwia rozróżnienie między członkami i nieczlun kami, obywatelami i cudzoziemcami. We Wspólnotach zorganizowanych w państwa otrzymują one formę praw określających przynależność pan stwową. Zewnętrzne aspekty przynależności państwowej, które opieraiu się na uznaniu danego państwa na płaszczyźnie prawa międzynarodowego, tutaj nas nie interesują. Na płaszczyźnie wewnętrznej status członka stano wi podstawę przypisania materialnych uprawnień (    ), któ) e

ogółem określają status obywatela jako obywatela państwa. Z zastosowani, i zasady dyskursu wynika, że każdy musi być chroniony przed jednostron nym pozbawieniem go praw członkostwa, ale musi mieć prawo do zrzeczenia się statusu członka. Prawo do emigracji implikuje, że członkostwo musi opierać się na jakimś (przynajmniej zakładanym) akcie zgody ze stro ny członka. Zarazem imigracja, a więc powiększenie wspólnoty prawnej o cudzoziemców, którzy chcieliby uzyskać prawa członkostwa, wymaga regulacji, która leży w interesie zarówno członków, jak i kandydatów.

ad (3) Prawna instytucjonalizacja kodu prawnego wymaga wreszcie zagwarantowania dróg prawnych, na jakich każda osoba, która czuje się w swoich prawach poszkodowana, może dochodzić swoich roszczeń. Z przymuszającego charakteru prawa wynika wymaganie, by obowiązujące prawo w przypadkach konfliktu było w szczegółowym postępowaniu wiążąco interpretowane i stosowane. Osoby będące podmiotami prawa tylko wtedy mogą mobilizować - w postaci uprawnień do składania skarg

11 .me z ich prawami upoważnienia do użycia przymusu, gdy mają

*    i i ncliiy dostęp do niezawisłych i skutecznie działających sądów, które h pi s padkach sporu orzekają, w ramach ustaw, bezstronnie i autorytarna Wtedy można w świetle zasady dyskursu uzasadnić podstawowe

t ■ * a do wymiaru sprawiedliwości, zapewniające równe roszczenia do ♦* by być wysłuchanym, równość w sferze stosowania prawa, a więc nr traktowanie wszystkich przez prawo, itd.

I*i u Isumowując, należy stwierdzić, że prawo do równych podmiotowych ttnlnnsei działania wraz z jego korektami: prawami członkostwa i gwa-«oto |ami tyczącymi się wstępowania na drogę prawną, ustanawiają kod jihiw 11 y jako taki. Ujmując rzecz w jednym zdaniu: nie istnieje prawo pra-H«»w ile bez tych praw. W tej prawnej instytucjonalizacji samego medium płiu\a nie chodzi wprawdzie jeszcze o znane liberalne prawa podstawo-- * Niezależnie od tego, że na tym szczeblu nie może być jeszcze mowy

*    /organizowanej władzy państwowej, przeciw której musiałyby się zwra-

liikie prawa obronne, podstawowe prawa wpisane w sam kod prawny i ■ ostają, by tak rzec, nie nasycone. Muszą one zostać zinterpretowane

*    ukształtowane przez politycznego prawodawcę stosownie do okoliczno-• i kod prawny nie może być ułożony in abstracto, lecz tylko w ten spo-ob że obywatele, którzy chcą prawowicie uregulować swoje współżycie 11u unocąprawa pozytywnego, przyznają sobie wzajemnie określone pra-a /, drugiej strony, te poszczególne prawa tylko wtedy spełniają funkcję

hi. .|(lżenia kodu prawnego, gdy dają się rozumieć jako eksplikacja wymienionych kategorii prawa. Klasyczne liberalne prawa podstawowe, jak jmiwo do godności człowieka, do wolności, do życia i nietykalności ciele-i u I, do swobodnego poruszania się, wolności wyboru zawodu, własności, mnmruszalności mieszkania itd., są w tym sensie interpretacjami i ukształ-lowaniami ogólnego prawa do wolności w sensie prawa do równych podmiotowych wolności. W podobny sposób zakaz ekstradycji, prawo azylu, w ogóle obowiązki materialne, przysługujące świadczenia, obywatelstwo iiil są konkretyzacjami ogólnego statusu członka dobrowolnego zrzeszeni a podmiotów wspólnego prawa. A gwarancje tyczące się wstępowania n i drogę prawną zostają zinterpretowane przez gwarancje proceduralne i zasady prawa (jak zakaz działania prawa wstecz, zakaz karania po raz ilmgi za ten sam czyn, zakaz sądów wyjątkowych, jak również gwarancja i /cczowej i osobistej niezawisłości sędziego itd.).

Należy mieć na uwadze oba aspekty: Z jednej strony pierwsze trzy kategorie praw są nie nasyconymi substytutami dla specyfikowania po-