habermas1

140 Rozdział III

ad (2) Reguły prawne normują nie, jak reguły moralności, mulli*« interakcje między zdolnymi do mówienia i działania podmiotami u .-.j.' le, lecz związki interakcyjne konkretnego społeczeństwa. To wyniku i z pojęcia pozytywności prawa, tzn. z faktyczności stanowienia i wykiM wania prawa. Normy prawne odsyłają do postanowień historycznego mm wodawcy, odnoszą się do obszaru o określonych granicach geografie/nyi h i do zbiorowości podmiotów prawnych dającej się ograniczyć społce/nl» a więc do szczególnego obszaru obowiązywania. Te ograniczenia w In i. rycznym czasie i w społecznej przestrzeni wynikająjuż z tej okolicznoM i że podmioty prawne będą swoje upoważnienie do użycia przymusu oihg pować instancji, która środki prawomocnego przymusu monopolizuje i określonych przypadkach stosuje je za nich. Każdy bowiem monopol u użycie siły na ziemi, co odnosiłoby się nawet do rządu światowego, n i wielkością skończoną - wobec przyszłości i wobec przestrzeni światów. i pozostaje lokalny. Instytucja kodu prawnego wymaga zatem praw, klon regulują przynależność do określonego stowarzyszenia podmiotów współ nego prawa, a więc umożliwia rozróżnienie między członkami i nieczłon kami, obywatelami i cudzoziemcami. We wspólnotach zorganizowanych w państwa otrzymują one formę praw określających przynależność pmi stwową. Zewnętrzne aspekty przynależności państwowej, które opieram się na uznaniu danego państwa na płaszczyźnie prawa międzynarodowego tutaj nas nie interesują. Na płaszczyźnie wewnętrznej status członka stano wi podstawę przypisania materialnych uprawnień (    ),któi r

ogółem określają status obywatela jako obywatela państwa. Z zastosowam.i zasady dyskursu wynika, że każdy musi być chroniony przed jednostron nym pozbawieniem go praw członkostwa, ale musi mieć prawo do zrzc czenia się statusu członka. Prawo do emigracji implikuje, że członkostwo musi opierać się na jakimś (przynajmniej zakładanym) akcie zgody ze stro ny członka. Zarazem imigracja, a więc powiększenie wspólnoty prawnej o cudzoziemców, którzy chcieliby uzyskać prawa członkostwa, wymaga regulacji, która leży w interesie zarówno członków, jak i kandydatów.

ad (3) Prawna instytucjonalizacja kodu prawnego wymaga wreszcie zagwarantowania dróg prawnych, na jakich każda osoba, która czuje się w swoich prawach poszkodowana, może dochodzić swoich roszczeń. Z przymuszającego charakteru prawa wynika wymaganie, by obowiązujące prawo w przypadkach konfliktu było w szczegółowym postępowaniu wiążąco interpretowane i stosowane. Osoby będące podmiotami prawa tylko wtedy mogą mobilizować - w postaci uprawnień do składania skarg

Przyczynek do rekonstrukcj i prawa (1): system praw    141

11 .mc z ich prawami upoważnienia do użycia przymusu, gdy mają **1 •miny dostęp do niezawisłych i skutecznie działających sądów, które * i-i s padkach sporu orzekają, w ramach ustaw, bezstronnie i autorytarna Wtedy można w świetle zasady dyskursu uzasadnić podstawowe i» * a do wymiaru sprawiedliwości, zapewniające równe roszczenia do !»im, by być wysłuchanym, równość w sferze stosowania prawa, a więc nm no iraktowanie wszystkich przez prawo, itd.

Podsumowując, należy stwierdzić, że prawo do równych podmiotowych Hojności działania wraz z jego korektami: prawami członkostwa i gwa-1-1111 |,iini tyczącymi się wstępowania na drogę prawną, ustanawiają kod jiinw ny jako taki. Ujmując rzecz w jednym zdaniu: nie istnieje prawo pra-H-m He bez tych praw. W tej prawnej instytucjonalizacji samego medium pimw <i nie chodzi wprawdzie jeszcze o znane liberalne prawa podstawo-* Niezależnie od tego, że na tym szczeblu nie może być jeszcze mowy /organizowanej władzy państwowej, przeciw której musiałyby się zwra-i* lakie prawa obronne, podstawowe prawa wpisane w sam kod prawny l*o os łają, by tak rzec, nie nasycone. Muszą one zostać zinterpretowane < uk\ iattowane przez politycznego prawodawcę stosownie do okoliczno--1 Kod prawny nie może być ułożony in abstracto, lecz tylko w ten spodli że obywatele, którzy chcą prawowicie uregulować swoje współżycie » pomocą prawa pozytywnego, przyznają sobie wzajemnie określone pra-i /, drugiej strony, te poszczególne prawa tylko wtedy spełniają funkcję m --.|dzenia kodu prawnego, gdy dają się rozumieć jako eksplikacja wymienionych kategorii prawa. Klasyczne liberalne prawa podstawowe, jak pi,iwo do godności człowieka, do wolności, do życia i nietykalności ciele-iiirp do swobodnego poruszania się, wolności wyboru zawodu, własności, nienaruszalności mieszkania itd., sąw tym sensie interpretacjami i ukształ-Jowaniami ogólnego prawa do wolności w sensie prawa do równych pod-miolowych wolności. W podobny sposób zakaz ekstradycji, prawo azylu, w ogóle obowiązki materialne, przysługujące świadczenia, obywatelstwo Ud są konkretyzacjami ogólnego statusu członka dobrowolnego zrzeszenia podmiotów wspólnego prawa. A gwarancje tyczące się wstępowania na drogę prawną zostają zinterpretowane przez gwarancje proceduralne i zasady prawa (jak zakaz działania prawa wstecz, zakaz karania po raz di ugi za ten sam czyn, zakaz sądów wyjątkowych, jak również gwarancja i zcczowej i osobistej niezawisłości sędziego itd.).

Należy mieć na uwadze oba aspekty: Z jednej strony pierwsze trzy kategorie praw są nie nasyconymi substytutami dla specyfikowania po-