Habermas22

140 Rozdział III

ad (2) Reguły,prawne normują nie, jak reguły moralności, możliwe interakcje między zdolnymi do mówienia i działania podmiotami w ogóle, lecz-związki interakcyjne konkretnego społeczeństwa. To wynika już z pojęcia pozytywności prawa, tzn. z faktyczności stanowienia i wykonywania prawa. Normy prawne odsyłają do postanowień historycznego ustawodawcy. odnoszą się do obszaru o określonych granicach geograficznych i do zbiorowości podmiotów prawnych dającej się ograniczyć społecznie, a więc do szczególnego obszaru obowiązywania. Te ograniczenia w historycznym czasie i w społecznej przestrzeni wynikająjuż z tej okoliczności, że podmioty prawne będą swoje upoważnienie do użycia przymusu odstępować instancji, która środki prawomocnego przymusu monopolizuje i w określonych przypadkach stosuje je za nich. Każdy Dowiem monopol na użycie siły na ziemi, co odnosiłoby się nawet do rządu światowego, iest wielkością skończoną - wobec przyszłości i wobec przestrzeni światowej pozostaje lokalny. Instytucja kodu prawnego wymaga zatem praw, które regulują przynależność do oia'eślonego stowarzyszenia podmiotów wspólnego prawa, a więc umożliwia rozróżnienie między członkami i meczłon-kami, obywatelami i cudzoziemcami. We wspólnotach zorganizowanych w państwa otrzymują one formę praw określających przynależność państwową. Zewnętrzne aspekty przynależności państwowej, które opierają się na uznaniu danego państwa na płaszczyźnie prawa międzynarodowego, tutaj nas me interesują. Na płaszczyźnie wewnętrznej status czionka stanowi podstawę przypisania materialnych uprawnień (Rechtssteliungen). które ogółem okres łają status obywatela jako obywatela państwa. Z zastosowania zasady dyskursu wynika, że każdy musi być chroniony przed jednostronnym pozbawieniem go praw członkostwa, ale musi mieć prawo do zrzeczenia się statusu członka. Prawo do emigracji implikuje, że członkostwo musi opierać się na jakimś (przynajmniej zakładanym) akcie zgody ze strony czionka. Zarazem imigracja, a więc powiększenie wspólnoty prawnej o cudzoziemców, którzy chcieliby uzyskać prawa członkostwa, wymaga regulacji, która leży w interesie zarówno członków, jak i Kandydatów.

ad (3) Prawna instytucjonalizacja kodu prawnego wymaga wreszcie zagwarantowania dróg prawnych, na jakich każda osoba, która czuje się v-' swoich prawach poszkodowana, może dochodzić swoich roszczeń. Z przymuszającego cnarakteru prawa wynika wymaganie, by obowiązujące prawo w przypadkach konfliktu było w szczegółowym postępowaniu wiążąco interpretowane i stosowane. Osoby będące podmiotami prawa tylko wtedy mogą mobilizować - w postaci uprawnień do składania skarg - związane z ich prawami upoważnienia do użycia przymusu, gdy mają swobodny dostęp do niezawisłych i skutecznie działających sądów, które w przypadkach sporu orzekają, w ramach ustaw, bezstronnie i autorytatywnie. Wtedy można w świetle zasady dyskursu uzasadnić podstawowe prawa do wymiaru sprawiedliwości, zapewniające równe roszczenia do tego. by być wysłuchanym, równość w sferze stosowania prawa, a więc równe traktowanie wszystkich przez prawo, itd.

Podsumowując, należy stwierdzić, że prawo do równych podmiotowych wolności działania wraz z jego korelatami: prawami członkostwa i gwarancjami tyczącymi się wstępowania na drogę prawną, ustanawiają kod prawny iako taki. Ujmując rzecz w jednym zdaniu: nie istnieje prawo prawowite bez tych praw. W tej prawnej instytucjonalizacji samego medium prawa nie chodzi wprawdzie jeszcze o znane liberaine prawa podstawowe. Niezależnie od tego. że na tym szczeblu nie może być jeszcze mowy

0    zorganizowanej władzy państwowej, przeciw' której musiałyby się zwracać takie Drawa obronne, noastawowe prawa wpisane w sam kod Drawo pozostają oy tai: rzec. nie nasycone. Muszą one zostać zimerurciowane

1    ukształtowane przez politycznego prawodawcę stosownie ao okoliczności. Kod prawny nie może być ułożony in abstracto, lecz tylko w ten sposób, że obywatele, którzy chcą prawowicie uregulować swoie wsDÓłżvcif za pomocą prawa Dożytywnego. przyznają sobie wzajemnie określone Drawa. Z drugiej strony, te poszczególne prawa tylko wtedy spełniąią iunkcją urządzenia kodu prawnego, gdy dają się rozumieć jako ekspiikacja wymienionych kategorii prawa. Klasyczne liberalne praw^ra podstawowe, jak prawo do godności człowieka, do wolności, do życia i nietykalności cielesnej. do swobodnego poruszania się. wolności wyboru zawodu, własności, nienaruszalności mieszkania itd., są w tym sensie interpretacjami i ukształ-towaniami ogólnego prawa do wolności w' sensie prawa do rownycr noc-miotowycn woiności. W podobny sposóo zakaz ekstradyci.. nrawi azyit. w ogóle obowiązki materialne, przysługujące świadczenia, ooywatelstwo itd. są konkretyzacjami ogóinego statusu członka dobrowolnego zrzeszenia podmiotów wspólnego prawda. A gwarancje tyczące się wstępowania na drogę prawna^ zostają zinterpretowane przez gwarancie proceduralne i zasady prawa (iai; zakaz aziaiania prawda wstecz, zakaz marami dc -a: arugi za ten sam czyn. zakaz sądów wyjątkowych, jak również gwarancja rzeczowej i osobistej niezawisłości sędziego itd.).

Należy mieć na uwadze oba aspekty: Z jednej strony pierwsze trzy kategorie praw są nie nasyconymi substytutami dla specyfikowania po-