CCF20090514052

Rozdział 111

TYPY NAUK I ICH ODMIENNOŚCI METODOLOGICZNE

1. Nauki dedukcyjne i empiryczne

Wydaje się, żc najbardziej oczywiste różnice metody dzielą nauki dedukcyjne i empiryczne. Do pierwszych zalicza się matematykę i logikę, do drugich - wszystkie pozostałe. Podstawowa różnica polega na tym, że w badaniach matematycznych i logicznych nie stosuje się eksperymentów ani obserwacji w celu uzasadnienia twierdzeń. Dlatego ilekroć w filozofii staje kwestia możliwości poznania a priori, matematyka i logika są naturalnymi kandydatkami na stanowisko nauki apriorycznej. Jednak prowadzenie obserwacji często przynosi matematyce i logice pożytki heurystyczne albo dydaktyczne. Toteż aprioiyczny status tych dyscyplin nie jest niewątpliwy.

John Stuart Mili¹ uważał matematykę i logikę, tak jak wszystkie inne nauki, za nauki empiryczne. Według niego, aksjomaty matematyki trzeba wpierw metodą indukcji i abstrakcji wyprowadzić z doświadczenia, by można było potem stosować metodę dedukcyjną. Metody logicznego rozumowania, indukcji i dedukcji, są również uzasadnione empirycznie, na mocy empirycznej zasady jednostaj-ności przyrody (por. rozdz. I, p. 1). Uznanie logiki za naukę empiryczną ma jednak niedogodne konsekwencje, z których Mili nie zdawał sobie sprawy.

Jeżeli zasady logiki mają charakter empiryczny, to mówią o tym, jak ludzie faktycznie rozumują, a nie o tym, jak powinni rozumować.

1

Zob. J.S. Mili, System logiki dedukcyjnej i indukcyjnej, tłum. Cz. Znamierowski, Warszawa 1962 (pierwodruk oryginału 1843).