larsen1051

37. Położnictwo 1051

1.    Embriogeneza obejmuje pierwsze 3-4 miesiące ciąży (wczesna ciąża). Ponieważ w tym okresie dochodzi do kształtowania się narządów, stosowane leki mogą powodować powstanie wad rozwojowych.

2.    Rozwój płodu. Jest to okres dojrzewania narządów. Rozpoczyna się on w 12-16 tyg. ciąży i trwa do jej zakończenia. Stosowane w tym okresie leki mogą powodować uszkodzenie tkanek narządów, nie powodują jednak powstania wad rozwojowych.

3.    Okres okołoporodowy. Obejmuje on ostatnie dni i godziny przed porodem oraz pierwsze dni po porodzie. Leki stosowane w tym okresie mogą hamować pewne neurobiologiczne funkcje noworodka.

4.    Okres laktacji. Podczas okresu życia pozamacicznego leki podawane matce mogą przenikać wraz z jej mlekiem do organizmu noworodka lub niemowlęcia i wykazywać niekorzystne działanie.

Ogólne zasady stosowania leków w okresie ciąży:

- WI trymestrze ciąży niemal wszystkie leki przenikają przez łożysko z krążenia matki do zarodka. W fazie embriogenezy szybko rosnące struktury komórkowe zarodka są szczególnie wrażliwe na leki i dlatego w następstwie stosowanej farmakoterapii łatwo dochodzi do powstania wad rozwojowych, a także innych ogólnych fizycznych i psychicznych zaburzeń rozwojowych, które mogą się ujawnić w dzieciństwie.

1 W czasie ciąży można stosować tylko takie leki, które nie uszkadzają zarodka.

-    W II i III trymestrze ciąży łożysko działa jako „bariera”, opóźniając przenikanie leków i zmniejszając ich stężenie w organizmie płodu, dlatego ciężarne mogą przyjmować leki w typowych dawkach. Po upływie ł6 tyg. ciąży zagrożenie wadami rozwojowymi spowodowanymi stosowaną farmakoterapią już nie występuje. Uszkodzenie tkanek i narządów dziecka w tym okresie jest jednak nadal możliwe, dlatego stosowanie każdego leku wymaga przestrzegania ściśle określonych wskazań.

-    Nie wszystkie leki we krwi lub w tkankach płodu osiągają takie same stężenia, jak we krwi łub tkankach ciężarnej, np. anestetyki lokalne wiążą się słabiej z białkami krwi płodu; niższe pH krwi płodu powoduje wzrost stężenia petydyny (do-lantyny) w osoczu; biogenne aminy są rozkładane przez monoaminooksydazę łożyska i dlatego przenikają do krążenia płodu tylko w niewielkiej ilości; osocze płodu wykazuje niższą zdolnos'ć do wiązania salicylanów niż osocze matki.

-    Lipofilne substancje, takie jak tiopental i meto-hexital, w większej ilości gromadzą się w wątrobie i tkance podskórnej płodu, co w pewnym stopniu chroni komórki mózgu przed działaniem hipnotycznym.

-    Z tkanek płodu leki są usuwane do krążenia matki przez łożysko w wyniku dyfuzji zwrotnej, filtracji zwrotnej i wchłaniania zwrotnego, jak również nerkowej eliminacji do płynu owodnio-wego; ich okres półtrwania we krwi płodu jest podobny, jak we krwi matki.

-    Podczas czynności porodowej i po porodzie zdolność łożyska do wydalania leków zostaje przerwana; noworodek zdany jest na własną przemianę materii i mechanizmy eliminacji, które jeszcze nie są w pełni sprawne. Powodem tej niesprawności są niedostatecznie wykształcone enzymatyczne układy odtruwające, niewystarczająca ilość kwasu glukuronowego w wątrobie, a także ograniczona funkcja kłębuszków i cewek nerkowych. Dopiero po upływie 5-50 dni życia (okres adaptacji) enzymatyczne układy wątroby są w pełni sprawne.

ł Leki podane matce podczas porodu mogą długo zachowywać swoją aktywność w organizmie noworodka.

Opóźnionego rozkładu lub przedłużonej eliminacji można oczekiwać np. po podaniu petydyny (Dolantin), morfiny, fenacetyny, barbituranów, tol-butamidu (Rastinon) imioraminy (Tofranil), chloramfenikolu (Paraxin), sulfonamidów, izoniazydu (Rimifon), sukcynylocholiny (niedobór pseudo-cholinesterazy), benzodiazepin.

- Badania nad wydzielaniem z mlekiem podczas karmienia leków, które przyjmuje matka, są niekompletne. Brak jednak zależności pomiędzy stężeniem leku we krwi matki a jego stężeniem w pokarmie. Wiele barbituranów wydziela się z mlekiem matki w ilościach śladowych, podczas gdy stężenie erytromycyny jest dwudziestokrotnie wyższe.

Z anestezjologicznego punktu widzenia w okresie ciąży przeciwwskazane są następujące leki:

- antagoniści aldosteronu; nie stosować we wczesnej ciąży: hipokaliemia,