p2190425

OSOBA CZYN

esy Mo somatycinym. Tam również zachodzi pewne „poruszenie”, pewna zmiana, która wynika z ..wewnątrz”. W rozdziale poprzednim zwrócono dostatecznie uwagę na wewnęirznoSć ciała oraz na ścisłą zależność tego. co w porządku reaktywnym Jest zewnętrzne i widzialne, od tego. co wewnętrzne. A. przeciek do unaocznienia istotnej różnicy, jaka zachodzi pomiędzy dynamizmem somatycznym a psychicznym, może bardzo dopomóc samo porównanie wyr alert ..reakcja — emocja** i ..reaktywność — cmotywność". O ile w pierwszym wypadku zachodzi poruszenie somatyczne, które nie przekracza w niczym potencjałności ciała, to w emocji i emotywności potcncjalność ta zostąje zasadniczo — jakościowo i treściowo — przekroczona. Zdaje się na to wskazywać przedrostek «: chociaż owo psychiczne poruszenie w jakiś sposób zależy od ciała, od somatyki. w jakiś sposób jest przez nią uwarunkowane. to przecież już do ciała nie należy, jest czymś innym niż ciało ^,2a*i jego somatyczny dynamizm. Tak więc. nie uprzedzając wszystkiego, co na temat ludzkiej emotywności zostanie powiedziano w dalszym ciągu, wypada już teraz stwierdzić istotną niesprowadzalność emocji do reakcji, emotywności do reaktywności. Emocja nie jest reakcją somatyczną, jest faktem psychicznym istotowo odrębnym i jakościowo różnym od samej reakcji ciała¹²¹*.

Emotywnoić a reaktywność

Jeśli powyższe rozważanie o charakterze etymologicznym zmierza do ukazania zasadniczej odrębności tego. co emotywne. w stosunku do tego. co reaktywne, to równocześnie też uwydatnia ich głęboki związek w człowieku. Psychika jest uwarunkowana somatyką. Emotywnoić, która zdaje się cechować dynamizm psychiczny człowieka, jest uwarunkowana reaktywnością, która charakteryzuje jego dynamizm somatyczny. Chyba trafiamy tutaj na jakiś główny «tI»v dociekań w dziedzinie antropologii i psychologii, tak dawniejszej jak i współczesnej. Wiązanie psychiki z somatyką w aspekcie dynamicznym cechuje w zasadniczej mierze wszelkie dociekanie na temat temperamentów. Bardzo często mówi się też o reakcjach psychicznych — tak dalece emotywnoić osadzona jest w reaktywności a przez nią uwarunkowana. Mówi się zresztą ale tytko o reakcjach psychicznych, mówi się po prostu ..człowiek zareagował".

na myśli nie samą tylko somatyczną reaktywność, ale całokształt pewnego postąpienia w czynie, w którym zawiera się również świadoma odpowiedź na określoną wartość. Również bowiem i taka odpowiedź jako właściwe woli rozstrzygnięcie lub wybór ma w sobie coś z somatycznej reaktywności. Człowiek stanowi tę złożoną jedność, na gruncie której integracja czy— w osobie zawiera zawsze w jakiś sposób wszystkie elementy psycho-

•somatycznej złożoności. Tak tedy wyrażenia w rodzaju „człowiek »— B wał w taki a taki sposób” są prawdziwe, choć zdają się uwydatniać 9 szczególnej mierze jeden z elementów tej złożoności.

Emotywność a świadoma odpowiedź woli

Pełny obraz integracji osoby w czynie musi zawsze uwzględniać fakt komptementamoici: integracja dopełnia transcendencję, która realizuje | przez samostanowienie i sprawczoić. W tym wymiarze czyn ludzki jest świadomą odpowiedzią na wartość poprzez rozstrzygniecie czy wybór. Jednakże odpowiedź ta zawsze w jakiś sposób korzysta z dynamizmu somatyki oraz psychiki. Integracja osoby w czynie oznacza ściśle konkretne i za każdym razem niepowtarzalne wprowadzenie somatycznej reaktywności oraz psychicznej emotywności do jedności czynu: do jedności z transcendencją osoby, wyrażającą się w sprawczym samostanowieniu, które zarazem jest świadomą odpowiedzią na wartości. Ta świadoma odpowiedź aa wartości zawiera się w czynie ludzkim poprzez swoistą za każdym razem integrację somatyki podmiotu osobowego, jak to staraliśmy się ukazać w rozdziale poprzednim, mówiąc zwłaszcza o syntezie czynu i ruchu. Świadoma odpowiedź na wartości w szczególny jednak sposób zawiera się w czynie ludzkim poprzez integrację całej psycho* eraotyw-n oś c i człowieka.

Emotywność oznacza przy tym swoistą wrażliwość na wartości. Tego tutaj nie zamierzamy na razie analizować, sygnalizujemy tylko, ażeby właściwie zarysowało się już znaczenie tej integracji. Wrażliwość na wartości na gruncie emotywnym ma u człowieka charakter spontaniczny, samorzutny. W tym dzieli ona charakterystykę samej emotywności, która wskazuje zawsze na coś, co dzieje się w osobie w sposób psychiczny (podobnie jak reaktywność wskazuje na to, co dzieje się w osobie w sposób somatyczny). Poprzez spontaniczną wrażliwość na wartości potencjalność emoty wna dostarcza też szczególnego jakby tworzywa dla woli. Wola bowiem przez rozstrzygnięcie czy wybór stanowi zawsze określoną poznawczo, umysłowo odpowiedź na wartości. W samych przeżyciach emotywnycb tego umysłowego określenia brak. Na tym tle zarysowuje się jut szczególna potrzeba integracji osoby w czynie, ale zarazem też wyłania się szczególne znaczenie tej integracji, poniekąd nieporównywalne z integracją somatyczną. Zachodzi potrzeba wielostronnej analizy ludzkiej emotywności. aby ukazać odrębny profil integracji psychicznej. Ustalenie