94291301

WYMIANA MATERYI I ENERGII U ZWIERZĄT 497

nie spokoju przy średniej ciepłocie i średniej wilgoci przypada średnio 95'3% całej ilości utraconego ciepła (Rubner). W ciepłocie do 30° przeważa utrata ciepła przez przewodnictwo i promieniowanie. stanowiąc średnio 63—83% utrat}^r wymienionemi na końcu drogami. W ciepłocie powyżej 30° dominują straty ciepła przez parowanie i to tak dalece, że w ciepłocie 35 —40° utrata ciepła tą ostatnią drogą dochodzić może (Rubner) do 112% z ogólnej ilości Kaloryi t. j. traci się więcej ciepła, niż wytworzyło się w organizmie. W ciepłocie około 33°, w której u wszystkich zwierząt zwykle ustaje regulacya chemiczna i ustrój, aby zachować swą prawidłową ciepłotę, musi powiększyć utratę ciepła, wkracza w swoje prawa „regu 1 acy a fi z y czna“.

Regulacyą fizyczną w odróżnieniu od chemicznej nazywamy więc zjawisko zachowywania stałej ciepłoty ciała za pomocą regulowania utraty ciepła. Ponieważ w ciepłocie, w której zachodzi regulacya fizyczna, ustrój traci ciepło głównie, albo wyłącznie, przez parowanie, regulacya fizyczna więc polega na zdolności ustroju regulowania strat ciepła przez parowanie.

Granica ciepłoty, w której ustaje regulacya chemiczna a poczyna się regulacya fizyczna, jak łatwo zrozumieć, nie jest stałą ani dla całego świata zwierząt ciepłej krwi, ani dla poszczególnych gatunków zwierząt, ani nawet dla poszczególnych osobników, bo podlega wpływom całego szeregu rozmaitych czynników, które ją najczęściej obniżają, niekiedy podnoszą. I tak wysokość tej granicy zależną jest od stopnia wilgoci powietrza. W powietrzu suchem, gdy inne warunki są równe, regulacya chemiczna może odbywać się w wyższej ciepłocie, niż w powietrzu wilgotnem. W wolnem powietrzu podwyższa nieco granicę regulacyi chemicznej także większa szybkość ruchu powietrza (wiatr). Dalej granica regulacyi chemicznej zależy od okrycia, u zwierząt sierścią lub pierzem, u człowieka odzieżą. U zwierząt, okrytych sierścią dłuższą, chemiczna re-gulacya ciepła ustaje w niższej ciepłocie, niż u zwierząt z krótką sierścią (po ostrzyżeniu). Człowiek, stwarzając sobie dokoła ciała klimat zwrotnikowy za pomocą odzieży ciepłej, jest w stanie niemal całkowicie usunąć chemiczną regulacyę. Dalej chemiczną re-i gulacyę może ograniczyć lub uczynić zbyteczną praca mięśni, wre-[ szcie podanie pożywienia, w szczególności białka.

Gd3^T chemiczna regulacya ciepła nie jest w stanie podołać zadaniu, bądź dlatego, że działa niedostatecznie sprawnie, bądź dla-Fizyologia człowieka II.    32