Magazyn68001

876

MARX KARL HEINRICH — MASARYK TOMAS GARRIGUE

„Równości", jedynym głosem wysuwającym konieczność walki o niepodległość Polski był list M. i Engelsa. M. zabierał glos w sprawach potocznych, w postaci broszur takich jak przyczynki o przebiegu wypadków 1848—1850 we Francji i w Niemczech, oraz o 18 Brumaire L. Bonapartego. Ale przedewszystkiem należy na pierwszem miejscu postawić prace teoretyczne z zakresu ekonomiki: polemikę z Proudhonem „Mi-sere de la philosophie" — 1854, „Zur Kri-tik der politischen Okonomie" — 1859 i wreszcie „Kapitał" w trzech tomach (1867 do 1894), oraz przyczynki krytyczne do teoryj ekonomicznych „Theorien uber den Mehrwerth", 1905—1910, w czterech częściach.

Po śmierci M. tom drugi i dalsze „Kapitału" pozostały nieukończone w bruljonach bądź niepełnych, bądź w postaci paru egzemplarzy inaczej zredagowanych, a nadto moc luźnych ustępów i notatek nieopraco-wanych. Engels przy pomocy Kautsky’ego zdołał je usystematyzować, ale M. nie opracował niektórych miejsc nawet w bruljonie. W swoich poglądach, iż praca jest jedyną potęgą wartościotwórczą, M. prócz W. Pet-ty’ego i D. Ricardo, miał poprzedników w czartystach, którzy w swej publicystyce zupełnie jasno zdefinjowałi pojęcie nad-wartości. Niepodobna oprzeć się wrażeniu, że rozbiór podziału „nadwartości" („wartości dodatkowej") pomiędzy różne grupy kapitalistów nieco przypomina „Tableau eco-nomique“ Quesnay’a, który badał podział produktu społecznego pomiędzy warstwy społeczne. M. zaś wykazawszy, iż realnym czynnikiem życia gospodarczego jest dążność do pobierania równych zysków z równych kapitałów, rozważa, jak „nadwartość" wytworzona podczas pracy wytwórczej ulega podziałowi pomiędzy różne warstwy kapitalistów, i dochodzi do wniosku, iż produkt pewnych gałęzi jest sprzedawany poniżej wartości mierzonej włożoną pracą, w innych — powyżej, według t. zw. Produk-tionspreis (t. j. kosztów produkcji plus przeciętny zysk). M. jest również obok Engelsa twórcą „materjalizmu dziejowego", którego częściowe ujęcie już dał Saint Simon. M. zawadza o ten materjalizm tylko mimochodem w pracach swoich ekonomicznych, natomiast rozlegle go stosował w swoich przyczynkach polityczno-historycznych.

Zasadnicze prace M. są przełożone na wszystkie ważniejsze języki. Przekłady polskie, patrz Z. Korman: „Materjały do bi-bljografji druków socjalistycznych", 175 do 177.

Rząd sowiecki założył Instytut Marxa i Engelsa, który podjął zbiorowe wydanie ich prac jednocześnie w dwóch językach — po rosyjsku w Rosji i po niemiecku we Frankfurcie n. M. W ciągu lat 1927—1932 we Frankfurcie n. M. wyszło po niemiecku około dziesięciu tomów, zawierających działalność pisarską Marxa i Engelsa przed rokiem 1860. Dojście do władzy Hitlera przerwało to wydawnictwo.

Literatura: Engels F.: Marz. „Handwórterbuch der Staats-wissenschaften1926. — Mehring Fr.: Karl Marz. Leipzig 1920. — Nieolaleeshi B., (Maerchen) — Hrlfen O.: K. Marz. Paris >. d. — Spargo I.: K. Marz. New York 1910.

Ludwik Krzywicki.

Masai.

M. wojowniczy szczep półhamicki, zamieszkujący ziemie położone na wschód od południowej części jeziora Wiktorj i w Afryce, na pograniczu Kenji oraz terytorjum Tanganjika. Kolor skóry M., czerwonawo-brunatny, wyraźnie wskazuje na domieszkę krwi kaukaskiej. Szczep ten, podobnie jak inne szczepy półhamickie (Nandi, Kikuju i Sukowie), prowadził dawniej tryb życia koczowniczy, ale zczasem osiadł na roli. M. budują z chróstu i błota chaty, zwane tewi-be, nadając im kształt okrągły lub podłużny o płaskim dachu. Kilka takich chat tworzy koło, otoczone wysokim płotem obronnym z kolczastych gałęzi akacji. Pomiędzy chatami jest wolny plac, do którego wpędza się na noc bydło. Masajki noszą charakterystyczne, ciężkie ozdoby metalowe, obciążające uszy, szyję i ramiona.

1. Loth.

Masaryk Tom&5 Garrigue.

M. przyszedł na świat 7. III. 1850 r. w Ho-doninie, na pograniczu Moraw i Słowacji, z ojca Józefa, woźnicy folwarcznego i matki Teresy, służącej. Zaczął pracę życia jako pomocnik kowala, a następnie nauczyciela ludowego. Nauki średnie odbył w Brnie (1865—72), gdzie odznaczył się zdolnościami, pilnością i wytrwałością. W latach