maistre o papiezu022801

228

wyrokiem zgromadzonych Mollasów i Ulemów 1). Nie może ustąpić prowincyi, a nawet jednego miasta nie narażając swój głowy: nie może wymówić się od udziału w nabożeństwie piątkowćm w meczecie. Widziano sułtanów chorych, czyniących ostatnie wysilenie ażeby dosiąść konia, i upadających trupem w chwili, gdy na modlitwę jechali; nie może zachować dziecięcia płci męzkiej rodzącego się w jego domu, oprócz dzieci z prostej linii następstwa; nie może znieść wyroku wydanego; nie wolno mu naruszyć religijnego zakładu, ani dóbr ofiarowanych na meczet, i t. d.

Gdyby ofiarowano któremu¹ z naszych monarchów szczytne prawo natychmiastnego wieszania, z warunkiem, że za to będzie mógł być sądzony, zrzucony z tronu, albo ukarany śmiercią, wątpię ażeby przyjął podobną korzyść: a przecież ofiarowanoby mu to, co nazywają suftańską wszechwładzą.

Jeżeli słysząc mówiących o krwawych wydarzeniach , które przyprawiły o życie tak znakomitą liczbę książąt, sądzimy Le wypadki według naszych pojęć, i widzimy w nich spiski, mordy i re-w^rolucye: to ten sąd nasz jest fałszywy! W całej dynastyi Ottoma-nów, jeden tylko zginął nieprawnym sposobem wskutek prawdziwego powstania: ale zbrodnię tę uważają w Konstantynopolu tak, jak my uważamy zamordowanie Karola I, albo Ludwika XVI. Kompania albo Tabor janczarów, który się zbrodni dopuścił, został zniesionym: a przecież imię jego zachowano w pamięci i poświęcono wiekuistej hańbie. Na każdym przeglądzie przywołują ten pułk z kolei, a gdy wódz nazwis ko tego pułku wymówi, jeden z of-ficerów odpowiada głośno: On juz nie istnieje, on jest przeklętym i t. d.

W ogólności te egzekucye, które kończą tak wiele panowań, uświęcane bywają przez prawo. Widzieliśmy lego przykład w śmierci szacownego Selima, tćj ostatniej ofiary straszliwego prawa publicznego. Znużony władzą chciał jej odstąpić swojemu stryjowi, a ten mu powiedział: „Strzeż się! stronnictwa znużyły cię: ale jak do prywatnego życia powrócisz, to jedno z tych stronnictw łatwo powoła cię do innego tronu, do tronu śmierci." Selim trwał w u-porze, a proroctwo zostało spełnione. Wkrótce, jedno ze stronnictw usiłowało napowrót osadzić go na tronie, a fetja. dywanu kazała go udusić. Dekret wystosowany do panującego w podobnych wypadkach, odpowiada bardzo temu, jaki senat rzymski konsulom w niebezpiecznych okolicznościach przesyłał: Videant Con-sules etc.

Wszędy gdzie panujący wykonywa prawo karania bezpośrednio, zdaje się być wolno ludowi sądzić go, zrzucać z tronu i karać

3), Te dwa ciała są prawie tem samóm, czem u nas duchowieństwo i sądownictwo.