page0059

49

wielką cnotę i heroizm, widziałem w tej śmierci coś wzniosłego. Materya tego nie zna, bo wzniosłość nie jest dźwiękiem materyi, lecz dźwiękiem wielkiej duszy.

Unaocznijmy sobie jeszcze i zestawmy dowody, wyżej podane.

Jest to fakt świadomości ludzkiej niezaprzeczalny, że istnieje w nas pierwiastek jedności, działalności psychicznej i wolności, z materyą nic wspólnego nie mający. Niepodzielnej jedności naszej myślącej istoty, a w następstwie jej duchowości dowodzi: 1. świadectwo naszego „ja“; 2. jedność działań umysłowych.

1. Świadectwo naszego „j a^J. Czuję, że istnieję i że jestem „odróżniony¹⁴ nietylko od istot mnie otaczających, ale także i od własnego mego organizmu. W rzeczy samej, poczucie mego „j a“ jest niepodzielne i niezmienne. Nie pomnożyło się z wzrostem mych sił, ani się nie zmniejszyło; nie osłabło i nie zmieniło przez u-tratę części mych organów, jak o tem przeko-konać się mogę na ludziach, kalectwem dotkniętych.

To poczucie nie jest miejscowe. Moje „j a^w nie odnosi się ani do mózgu, ani do żadnego szczególnego organu, ani też do całości organizmu. Przez to „j a^u mam świadomość nietylko mego istnienia, lecz także i moich działań; •czuję, że myślę, że się zastanawiam, że chcę itd. Nikt mnie nie pouczył, że mam umysł, wolę i

4

http://rcin.org.pl