page0156

NAZWY OSOBOWE — ANTROPONIMIA

zabiegi o charakterze administracyjnym. W metryce wpisywano obok imienia dziecka także imię ojca.

Zasób imion funkcjonujących w języku ulegał zmianom. Do XV w. były to głównie imiona genetycznie słowiańskie typu Racibor, Sławomir. Z czasem imiona te w funkcji pierwszego określenia ulegają ograniczeniu. W ich miejsce wchodzą imiona chrześcijańskie propagowane przez Kościół katolicki. Szczególnie silny nacisk na nadawanie dzieciom imion chrześcijańskich nastąpił po soborze trydenckim (1545-1563). Wśród współczesnych nazwisk można spotkać niemal wszystkie imiona dwuczłonowe notowane w źródłach historycznych okresu średniowiecza. Występują też takie, których nie znajdziemy w „Słowniku staropolskich nazw osobowych", a zachowały się jako nazwiska. Warto może odnotować kilka takich nazwisk: Jęsław, Radziwoj, Zbyrad. Wśród dzisiejszych nazwisk można znaleźć chyba wszystkie imiona funkcjonujące w kościelnym kalendarzu używanym na terenie ziem polskich. Są wśród nich często używane imiona typu Piotr, Jan, jak też rzadkie, np. Modest, Aron. Uderzające jest to, iż niemal wszystkie nazwiska równe pełnym formom imion, i tym genetycznie słowiańskim, i tym pochodzenia chrześcijańskiego, cechują się niską frekwencją. Obecnie są to nazwiska rzadko używane. Podobnie rzadko używane były w funkcji drugiego określenia w wiekach poprzednich.

Imiona, które stały się podstawami nazwisk, te dawne genetycznie słowiańskie imiona złożone, jak też nowszej warstwy, pochodzenia chrześcijańskiego, w codziennych kontaktach międzyludzkich w formie pełnej używane były rzadko. Najczęściej używano form skróconych Formy skrócone występowały w dwu podstawowych wariantach. Mogło to być proste obcięcie części końcowej imienia, np. Stanimir mogło być skrócone jako Stan, Damian jako Dam. Częstszym sposobem było skracanie imienia z równoczesnym dodaniem sufiksu antroponimicznego. Sufiksy antroponimiczne można podzielić na dwie wielkie grupy — proste i złożone. Proste to te, które stanowią tylko jedną samogłoskę, jedną spółgłoskę, jedną spółgłoskę poprzedzoną samogłoską albo po spółgłosce znajduje się jeszcze samogłoska oraz jedną grupę spółgłoskową poprzedzoną samogłoską. Przyrostki złożone składają się z dwu, niekiedy z trzech przyrostków prostych. Sufiksy stanowiące tylko samogłoski -a, -o (typ Stana, Stano, Dama, Damo) nadawały imionom męskim charakter spieszczeri. Wprowadzały one imiona męskie do fleksyjne-go paradygmatu żeńskiego lub nijakiego. Bardzo często występowały sufiksy antroponimiczne ze spółgłoskami -sz, -ch, -k (typu Stanosz,

152