page0278

NAZWY GEOGRAFICZNE — TOPONIMIA

ważają nazwy rzeczne rodzaju żeńskiego (por. rzeka, struga, woda), podczas gdy na terenach górskich częstsze są nazwy w rodzaju męskim (por. potok). Nazwy jezior są z kolei często przymiotnikami lub rzeczownikami rodzaju nijakiego, np. Kiełpińskie (jezioro), Korycisko (jezioro), lub męskiego, np. Raczkowy (staw), Trościaniec (staw).

NOWA WARSTWA NAZW WODNYCH

Nową warstwę nazw wodnych stanowią te, które powstały już w poszczególnych językach słowiańskich. Cechami charakterystycznymi tej warstwy nazw z obszaru Polski są:

1.    rozbudowany system słowotwórczy;

2.    tworzenie nazw od innych nazw własnych, zwłaszcza od nazw miejscowych i nazw osobowych;

3.    skłonność do tworzenia różnorodnych wariantów językowych od tej samej podstawy;

4.    powstawanie nazw złożonych, wielowyrazowych.

W funkcji nazwotwórczej występują w tej warstwie nazw nie tylko odziedziczone z epoki prasłowiańskiej sufiksy -awa, -ica, sufiksy przymiotnikowe z elementami -n-, -sk-, ale też sufiksy przymiotnikowe posesywne -ov~, -in- (nazwy typu Baranów, Babin), sufiksy deminutywne z elementami -k-, -c- (nazwy typu Białka, Wielopolka, Dłużec), sufiksy złożone, np. -ovn- (nazwy typu Bukowno, Dębowna), -ówk- (nazwy typu Janówka, Zakrzówek). Każdy z tych typów słowotwórczych nazw może występować w trzech paradygmatach fleksyjnych (np. fanowka, Janówek, Janówko; Baranów, Baranowa, Baranowo).

Bardzo produktywnym, zwłaszcza w ostatnich wiekach, stał się typ nazw wodnych tworzonych od nazw miejscowości, przez które dana rzeka przepływa albo w której leży staw czy jezioro, np. rzeka Bolechówka (nazwa wodna od nazwy miejscowej Bolechowice), jezioro Goczałkowic-kie (nazwa wodna od nazwy miejscowej Goczałkowice), Wiełopołka (nazwa rzeki od miasta Wiełopołe) itd. Nazwy wodne pochodne od nazw miejscowych notowane są w źródłach historycznych już od XIV w., szerzą się one jednak zwłaszcza w w. XIX i XX, zastępując niekiedy inne, wcześniejsze nazwy, np. rzeka Łupią zmieniła nazwę na Skiemiewka od nazwy miasta Skierniewice.

Istnieje ponadto w języku polskim wiele nazw wodnych słowotwórczo równych nazwom miejscowości. W takich przypadkach nie zawsze

274