page0368

366

PLATON.

nasz związek cielesny z matką przyrodą, czyn nasz najdoskonalszy, za pomocą którego przelewamy życie nowe. Choć nie lubi jasnych definicyi, jako niezgodnych z jego wciąż powątpiewającą i prześli-zgającą się dialektyką, pragnął jednak tę kwestyę rozświecić zupełnie i napisał »K s i e n i ę z Jouarre*, której sens moralny jest taki ostatecznie, że szczęście najwyższe człowieka, zatem i cel jego, bo dwó.h tych rzeczy rozłączyć nie można, polega na swobodzie nieograniczonej popędu płciowego, nawet wtedy, gdy ustaje nadzieja potomstwa ¹). Diotyma, mająca płodzenie dzieci za stopień najniższy wśród objawów miłości, byłaby teoryę akademika francuskiego nazwała grubą i podłą, gdyż wbrew wszelkim prawom przyrody zezwala na odłączanie przyjemności od celu, dla którego została stworzoną, a przeznaczenie człowieka zasadza na używaniu ciele-snem. Wtedy o kochaniu prawdy, cnoty lub Boga żadnej mowy być nie może, a powiązanie któregokolwiek z tych pojęć z ideą miłości jest co najmniej niedorzeczne.

Jeżeli materyaliści, zgodnie z swojem założeniem, najczęściej każdą miłość uważają za stosunek płciowy, uniewinnia ich powierz-

*) Drames philosophiques p. 411: -Jeżeli co powinno w godzinę śmierci przybrać charakter bezwglednej szczerości, to niewątpliwie miłość. Wyobrażam sobie często, z jakim szałem namiętnym wybuchłaby miłość na wszystkie strony, gdyby ludzkość dowiedziała się na pewno, że świat za dwa lub trzy dni się skończy. . . Świat piłby wtedy, bez oglądania się za sobą, pełnemi łyki z potężnego zdroju miłośuego, a ten przyprawiłby go o śmierć z rozkoszy. Westchnienie ostatnie byłoby niejako pocałunkiem pełnym współczucia, przesłanym wszechświatu, a może jeszcze jakiej rzeczy po za nim. Umieranoby z uczuciem adoracyi najwyższej i podczas modlitwy najdoskonalszej«.

Kilka lat później w przedmowie do Ftitillcs dćtachees nazwał miłość najlepszym dowodem na istnienie Boga, związkiem cielesnym każdego z nas z przyrodą, prawdzi-wem obcowaniem z nieskończonością i t d. (p. XXXIII). Myśl ta opanowała go na starość zupełnie i wraca bez ustanku w pracach jego ostatnich

Ale gdy był młodszym, twierdził przeciwnie : »Gdyby świat zapadał się, należałoby jeszcze filozofować i mam pewność, że podczas kataklizmu straszliwego, druzgocącego naszą ziemię, jeszcze znajdą się ludzie, którzy pośród zapadania się i chaosu, mieliby myśl bezinteresowną i naukową, a zapomniawszy o bliskiej swej śmierci, będą rozprawiali o zjawisku, aby z niego wyciągnąć wnioski co do powszechnego układu świata*. (Quesiious contemporaincs p. 312). Tak pisał w r. 1868. A chociaż nie jest prawdopodobnem, żeby w dzień sądu ostatecznego bawili się ludzie w obserwacye astronomiczne, dobrze jest tu podnieść, że powątpiewający o wszystkiem akademik francuski, w latach swej siły męskiej stawiał miłość prawdy i ideału po nad lubieź-ność płciową.

http://rcin.org.pl