30
w apoteozie, lecz o człowieku w zaniedbaniu rannćm pomówimy. Pisarza bowiem z dzieł się poznaje; lecz kto do jego sypialni zagląda, oczywiście czegoś innego jeszcze szuka, choćby nawet nie miał sobie dozwolić pokątnego szperania, ani żadnych domysłów.
Od pićrwszego do ostatniego kroku, wszędzie w pałacu jak w życiu Yoltaira przebija się duma, wysokie o sobie trzymanie, chęć znaczenia, obok wyrachowania praktycznego spekulanta; chęć wszelkiemi sposobami górowania nad spółczesnemi, i wielka wtćj sztuce biegłość, dla której nieraz swe głośne zasady zręcznie
ugina..... Są tam i portrety królów, i dary cesarskie, i świetne
dla właściciela nagrobki. Wszystko się tam znajdzie ....prócz eol-. skićj lutni wieszczego ducha.
Onby wpośród podobnych żywiołów żyć nie mógł; jemu trzeba owszem wszelkich światowych względów zaniedbania, wszystkich podobnych trosk zapomnienia zupełnego. Jemu rachuby są nienawistnemi, a liczby trucizną.
Można mieć rozumu bez miary, dowcipu bez końca, można pisać nawet gładkie i śliczne wiersze, a jeszcze nie być poetą. Jak przeciwnie, nigdy ani jednego me złożywszy rymu, można w każdym wyrazie samą tchnąć poezyą; czego dowodem Rousseau, Chateaubmnd i tylu innych.
Takich też ludzi jak Rousseau i Voltaire, lubo z jednćj epoki, lubo oba do jednego przyczynili się dzieła, zupełme innemi należy prawidłami sądzić. Pierwszy, swe mamiące marzenia złocistą osłonięte mgłą, puszczał w światy jakie się w poctycznćj jego rodziły duszy; drugi, swe myśli pierwej matcmatycznemi poznaczył krzyżykami, wszystkiemi przeważył szalkami, zanim je łudziom podał.
Nasze jednak stulecie, które do puezyi nie rośc: zda mi się pretensji, miałoby wedle swych uczuć ważniejsze dla Yoltaira uwielbienia powody, i gdyby go z tego względu swoją otaczało czcią, niktby się temu nie dziwił. Lecz ta prozaiczna Voltaira strona, zamilczana przez wszystkich co w nim traika, poetę, filozofa 11, d. podziwiali, mało komu znana, i dlatego tu ją w krótkości przytoczę.
Mało kto wie, iz Vołtaire nawet teraz mógłby się między najobrotn.ejszych ludzi liczyć, jak i między najtrafniejszyib spekulantów. Osiągi on wszystko czego żądał, trafił wszędzie gdzie