38
ołtarz nietylko niesie cześć Bogu (którego on istności szczęściem nie przeczył), lecz uwiecznia Syna Jego bolesny chwałę, podzieli zapewne zadziwienie moje, gdym kaplicę a w niój ołtarz przy pałacu fernejskim ujrzała. Nie byłoto wszakże dla przykładu włościanom, gdyż wiemy iż miewał czasem do nich kazania, innym wcale tchnące duchem, na co nawet miejscowy proboszcz do wyższych władz zanosił skargi. Nie można zatćm inaczej tego uważać, tylko jako zaprzeczenie własnych pism i zdań; lub za dowód tego, coin wyżćj ci powiedziała: iż on umiał wedle chwilowćj potrzeby uginać przyjęte zasady swoje.
Lecz cóż znaczy na frontonie napis łączący imię Stwórcy z Voltaira imieniem?..,.
Trzeba ci wiedzićć, Antosiu, iż w Petersburgu stoi wspaniały pomnik, a pod nim krótki, lecz wiele mówiący napis. Cesarzowa Katarzyna II, stawiając pomnik, zapytała o niego Voltaira. Napis ten mówi tylko: „Piotrowi piórwszerau Katarzyna druga.” Lecz te kilka słów, prócz doniesienia kto i dla kogo pompik postawił, drugą, daleko wznioślejszą myśl przedstawiają, tę: iż na drodze kraju swego chwały, on był piórwszym, a ona drugą.
Po tamtym czytając ten drugi, jego także pomysłu napis, gdzie jak w piórwszym dwa w parze umieścił imiona, zdaje się koniecznie iż chyba sam swoję chciał zrobić parodyą; tak jak stawiając kaplicę, surowszą sobie zadał krytykę, niż wszyscy ci, których w otchłani piekielnej wymalować u siebie kazał.
Nie byłabym sobie przebaczyła, gdybym, będąc w Ferney, nie pojechała do sąsiedniego lam Coppet. Lecz ile mi tu przykra była ta świętobliwa cześć, z jaką od tak dawna wszystkie się dochowują lernejskie pamiątki, tak jeszcze mi było przykrzćj żadnych w Coppet nie znaleźć.
Coppet jestto baronia, nabyta niegdyś przez Neckera, gdy z biednego subjekto na bankiera, z bankiera na ministra przeszedłszy, następnie z ministerium zrzucony, chciał na ustroniu, w domowóm zaciszu, używać swobodnie własną pracą uzbieranego majątku.
Necker, jeden z celniejszych aktorów tego rewolucyjnego prologu, co już sam straszliwym był dramatem, a którego historya pa-