WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH508 I

492

zylii spotykamy taki sam zwyczaj, gdyż i tam używają pojedyncze kordy przy wzajemnej przemowie do siebie tytułu dziad lub wuj. U Mexikańczyków i mieszkańców wysp Antylskich spotykamy bajeczne podania, że jestestwa żywotne miały swój początek ;w jaskiniach* a te jaskinie odgrywają taką samą rolę w powieściach Tekuelczów o stworzeniu świata. Te przykłady byłyby już same przez się dostateczne do wykazania duchowego powinowactwa pomiędzy mieszkańcami obu lądów⁷ stałych, lecz my posiadamy jeszcze i w podobieństwie budowy języka dowód, wskazujący na wspólność pochodzenia......

Niechże nam wolno będzie obecnie rzucić okiem na przestwory ziemi, zajmowane przez ludy amerykańskie.” Jeżeli mieszkańcy starego świata wyższą władzę nad przyrodą aniżeli mieszkańcy nowego w owej chwili posiadali, gdy oba te światy po raz pierwszy z sobą się zetknęły, przypisywano to dotąd jedynie i wyłącznie widocznemu bogactwu lądu starego świata w rozmaite odnogi i głębokie zatoki, oraz nadzwyczajnej rozmaitości jego cech odrębnych. Korzyści te ograniczał) się jednak tylko na dwa przestwory starego świata, t. j. na Europę wraz z afrykańskiemi i azyjatyckiemi wybrzeżami śródziemnego morza i nu południowy wschód; t. j ową okolice gdzie Azyja i Australia do wzajemnego połączenia się za pomocą półwysep i łańcuchów wysp z sobą. dążą. chociaż te ostatnie przestrzenie nie cieszyły się dotąd błogosławieństwem świetnie i wysyko rozwiniętej kultury. Można by nawet pewną wątpliwość objawić, czy, biorąc w⁷ ogóle, świat nowy nie jest pomyślniej ukształtowany od starego. Pod względem powabu zarysów i wdzięcznej smukłości wzbudza widok lądu na t. z, zachodniej półkuli większe estetyczne zadowolenie, aniżeli niezgrabne cokolwiek massy lądu starego świata. Lecz jakkolwiek budowa pionowa i ukształtowanie poziome Europy zdaje się nam dostatecznie wyjaśniać przyczynę, dla czego rozwój umysłowy zachodu tak mocno wszystką kulturę przewyższał, którą w r. 1492 w Ameryce znaleziono, to jednak podobne wyjaśnienie nie da się wcale z tym objawem pogodzić, że taka sama prawie wyższość zdołała się rozwinąć i w Chinach, gdzie wzmiankowane korzyści tak szczęśliwego ukształtowania lądu wcale nie istniały albo przynajmniej dopiero wtedy swej siły nabrały, gdy tamtejsza kultura już oddawna do wyższego doszła stopnia, aniżeli np. w mexikań-skiem Anahuac lub w krainie peruwiańskich Inkasów istniała.

^l) 31 a ster s. Unter dsn Patagoaiern. Jena 1873, str, 99.

http://rcin.org.pl