WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH617 I

601

go¹). Okres cudów Nilowych był na każdy sposób bardzo ograniczony.

Jeszcze po dziś dzień rzuca Fellak z czółna bez popizedniej uprawy ziarno na wilgotny muł, gdy woda smugami z jego pola schodzić zaczyna²); jednakże już w czasach budowania pyramid orano pola lub też rozpulchnia.no motyką³), zasiew zaś wgniatano nogami. Wprawdzie przy uprawie roślin pokupnych rola bywa obecnie mocno gnojona, lecz w starożytności tego z pewnością nie czyniono. Obecnie zbiera się. przenicy 8—20, jęczmienia 4—18, kukurudzy ld—20. dur-ry (sorgluim vulqare) 36—48 ziarn⁴).' O tern ostatniem ziarnie nie ma wzmianki przy wyliczeniu ziarn zbożowych i być może, iż w starożytności⁶) nie było znane. W takim razie uprawę iego zawdzięczamy Murzynom. ‘ ¹

Cokolwiek bądź Herodot⁶) ma słuszność, mówiąc, że nigdzie ziemia nie wyna.dgradza tak hojnie tak małą około roli robotę i nie zwraca tylokrotnie zasiewu jak w Egypcie dolnym. Tym to sposobem zwiększenie zbitości mieszkańców nad ujściem Nilu do wysokiego stopnia było należycie zabezpieczone. Lecz z drugiej strony nie mniej zabezpieczonym było i to,¹ aby ta hojność przyrody w ręce godne się dostała. Gdyby bowiem nilowy narząd nawodnienia i użyźnienia roli na zachodnim wybrzeżu południowej Afryki był się znajdował, toby również i tam cuda kultury, lecz nie tak wielkie jak w Egypcie był sprowadził. Ujście Nilu znajduje s^ę bowiem tuż przy międzymorzu, łączą-cóm Azyją z Afryką. Podobne dobrodziejstwo nie mogło się przeto nigdy ukryć długo przed okiem człowieka. Czy więc ludy z Afryki do Azyi ciągnęły czy na ód wrót z Azji do Afryki były wypierane, zawsze dochodziły one do Nilu, i posiadanie krainy nad dolnym jego odcinkiem musiało nakoniec wpaść i pozostać w ręku tego ludu, który się do skorzystania z niego jako środka do swego rozrostu i zgę-szczenia ludności jak najlepiój okazał usposobiony.

’) Lautli, Aegypuscne Reisebriefe, Allg, Zeitg. 1873, str. 1334.

²) Leo nh. Horn er, Philosopliical Tiansaction^ for 1658, T. CXLVIII, str. 67.—A v. Kleiner, Egypten. LeipLg 1863. T. I, str. 180.

G. Ebers, Durch Gosen zum Sinai, str. 468.

U Hein. Step han, Das heurige Egypten. Leipzig 1872, str.- 82.

⁵) T. Unger. Boranische Streifzuge, Sitzungsber. d. Wiener Akademie W len 1860. T. XXX VIII. str. 100.

⁶j lib. II, cap. 14.

http://rcin.org.pl