WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH648 I

634

licznych występów naszego lądu wkracza morze zewsząd mniej lub ■więcej głębokiemi zatokami w jego wnętrze.

Cieśniny, powstające przez zbliżenie się lądu do lądu. są w ogóle nie mniej rzadkie jak i pełne znaczenia. Ląd stały, który ich nie posiada, jak np. Australia, musiał więc najdłużej pozostać bez uwzględnienia. Ameryka otrzymała zaś najprawdopodobniej pierwszych swoich mieszkańców przez cieśninę Berynga. Europa nakoniec nie tylko że Eattegat z Sundem wykazać jest, w⁷ stanie, lecz tworzy prócz tego z Afryką i Azyją cieśniny gibraltarską, sycilijską i hellesponcką wraz z Bosforem, dzielące śródziemne morze na 3 odrębne kotliny. Do każdej z tych trzech c-eśnin wiążą się wypadki dziejowe, zwrot rozwojowy znamionujące. Tam gdzie Sycylia do rąbka Afiwlw się zbliża, musiała powstać największa potęga morska w starożytności, gdyż ztamtąd można było tym łatwiój i tym silniej nad obu kotlinami zapanować, iż żeglarz dawniejszych czasów nie ważył się nigdy tak daleko na środek morza, aby wybrzeża zupełnie z oczu stracił Na owem to miejscu powstała, wzrosła i upadła Kartagina. Druga cieśnina przyjęła swą dzisiejszą nazwę od Dźebel Tarik, skaty Tarika, albowiem w⁷ tern miejscu przeprawił się Tank z Arabami z Afryki do Hiszpanii; czyn, któryby przy ówczesnej niemocy że-glarstwa nigdy do skutku przyjść nie mógł, gdyby nie cieśnina, lecz szeroka morska odnoga, oba lądy była dzieliła. Wraz z Arabami dostała się zaś głębsza nauka wschodnich ludów a w części i przebrzmiała wiedza greckiej starożytności na nowo do Europy. Z trzecią cieśniną wiąże się pamięć roku 1453, upadek Konstantynopola, który dziwnem zrządzeniem losu w błogosławieństwo się zmienił, gdyż wyparci przez Osmanów⁷ Byzantyń czycy przynieśli z sobą nie tylko dawno upragnione skarby literackie z czasów greckiego rozkwitu do średniowiecznej Europy, lecz i przez nich język grecki stał się w’spólną własnością wszystkich uczonych i z tego źródła wypłynął strumień nowego światła w 16 stuleciu. Jeszcze dotąd zagrażają ow^Te cieśniny mieszkańcom Europy no-wem niebezpieczeństwem. Na tle nowożytnych wypadków⁷ wzrosło nowe państw^?o, dążące ku otwmrtemu morzu. Brzegi jego leża zaś nad dwoma śródlądowemi moizami, dająaemi się porównać do dwóch komnat od których klucze w ręku innych się znajdują. V" zimie zamarza Bałtyk a Szwecya łączy się wtedy stule z Danią, tak że ustaje żegluga. Czarne morze zaś ma podwójny odpływ picu z tak ciasny wąwóz, że każde mieisce krzyżowym ogniem dział może być obrzucone. 1 ażdy inny naród równej Rosji potęgi starałby się dobić do

http://rcin.org.pl