0203

178 Na krawędzi, 1934-1936

Prawdziwe uczucia Stalina do matki komplikowała jej skłonność do bicia go w dzieciństwie i rzekome romanse z pracodawcami. Ślad owego kompleksu świętej-nierządnicy można znaleźć w jego bibliotece, gdzie w Zmartwychwstaniu Tołstoja podkreślił fragment o matce, która jest zarówno czuła, jak i występna. Keke lubiła też wygłaszać nietaktowne i złośliwe, choć dowcipne komentarze. Zastanawiała się, dlaczego Stalin poróżnił się z Trockim: powinni rządzić razem. Teraz, siedząc obok niej, spytał ją z uśmiechem:

-    Dlaczego biłaś mnie tak mocno?

-    Dzięki temu tak wysoko zaszedłeś - odparła, po czym sama zadała pytanie: - Iosifie, kim właściwie teraz jesteś?

-    No cóż, pamiętasz cara? Jestem kimś takim jak car.

-    Zrobiłbyś lepiej, gdybyś został popem - powiedziała, co sprawiło mu ogromną przyjemność.

Gazety opublikowały ckliwe aż do mdłości relacje z wizyty.

Siedemdziesięciopięcioletnia Keke jest uprzejma i pełna życia - zapewniała „Prawda”. - Zdaje się promienieć, kiedy opowiada o niezapomnianych chwilach tego spotkania. „ Cały świat się cieszy, kiedy patrzy na mojego syna i na nasz kraj. Jak waszym zdaniem mam się czuć ja, jego matka?”.

Stalin był zirytowany tym wybuchem sentymentalizmu. Kiedy Poskrie-byszow przesłał mu artykuł, napisał: To nie ma nic wspólnego ze mną. Ale później skreślił kolejną notatkę dla Mołotowa i Kaganowicza: Żądam ukarania tych drobnomieszczańskich pismaków, którzy przeniknęli do naszej prasy [...] żeby zamieszczać wywiady z moją matką i temu podobne banialuki. Proszę mnie uwolnić od nieustannego jazgotu tych kanalii! Ale ucieszył się, że matka wróciła do zdrowia, napisał do niej: Nasz ród jest najwidoczniej bardzo silny i posyłał jej prezenty: kapelusz, żakiet i trochę lekarstw.¹⁴

* ^{1 1}

Po powrocie do Moskwy¹ Stalin postanowił wznowić i rozszerzyć sprawę Kirowa, która ucichła po rozstrzelaniu Nikołajewa i skazaniu Zinowiewa i Kamieniewa na początku 1935 roku. Dwaj starzy bolszewicy zostali ponownie przesłuchani i aresztowania zaczęły zataczać coraz szersze kręgi. Potem funkcjonariusze NKWD aresztowali w Gorkim dawnego towarzysza Trockiego nazwiskiem Walentin Olberg. Podczas przesłuchania „ustalono”, że w zabójstwo Kirowa był zamieszany również Trocki. Nastąpiły kolejne aresztowania.¹⁵

1

W tym samym czasie Żdanow i Mikojan dokonali inspekcji projektów budowlanych NKWD za kręgiem polarnym: Czekiści wykonali świetną robotę, napisał entuzjastycznie Żdanow do Stalina. Pozwolili dawnym elementom kułackim i przestępczym pracować dla socjalizmu, dzięki czemu mogą się stać prawdziwymi ludźmi...