11

M. Puchalska. Neuropsychologia kliniczna. T. 1. Urazy mózgu. Procesy poznawcze i emocjonalne. Warszawa 2007 ISBN 978-83-01-14977-2. © by WN PWN 2007

122 Rozdział 3. Zarys neuroanatomii i neurofizjologii układu nerwowego 3.2.2. Jądra, nerwy i szlaki nerwowe

Duża, wyraźnie wydzielona grupa ciał funkcjonalnie związanych neuronów w ośrodkowym układzie nerwowym nazywa się jądrem, w obwodowym - zwojem (wyjątkiem jest struktura mózgowa zwana zwojami podstawy mózgu, częściej, być może bardziej poprawnie, jądrami podstawy mózgu). Zdarza się, że grupa podobnych komórek organizuje się na jednej płaszczyźnie, która nazywa się warstwą komórek. Duże nagromadzenie aksonów wiodących do lub od danego jądra czy warstwy nazywa się szlakiem nerwowym, albo inaczej: drogą nerwową lub włóknem nerwowym (praktycznie wszystkie trzy terminy oznaczają to samo). Szlaki nerwowe przekazują informacje z jednego miejsea do drugiego w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, jak np. szlak korowo-rdzeniowy (piramidowy), który przekazuje informacje z kory mózgowej do rdzenia kręgowego. Szlaki nerwowe, które wchodzą i wychodzą z ośrodkowego układu nerwowego, nazywają się nerwami (mówimy więc np. o nerwie słuchowym), jednak po wejściu do ośrodkowego układu nerwowego nazywane są szlakami nerwowymi.

Ponieważ w komórce nerwowej impulsy aktywizacji wchodzą przez dendryty, przechodzą od dendrytów przez ciało komórki do aksonu i stamtąd wychodzą na zewnątrz, a nie odwrotnie, szlaki nerwowe są na ogół jednokierunkowe.

W neuronaukach używamy często terminu „projekcja”, czyli szlak nerwowy wiodący od określonego źródła do określonego celu. Aby powstały połączenia dwukierunkowe pomiędzy dwoma obszarami x i y, czy narządami, muszą istnieć dwie projekcje, jedna odx doy, a druga ody do*. Drogi doprowadzające informacje do danej okolicy mózgu nazywa się „aferentnymi”, zaś „eferentnymi” te, które informacje wyprowadzają.

3.2.3. Nerwy obwodowe

Włókna nerwowe w całym ciele tworzą sieć połączeń z poszczególnymi narządami i tkankami ciała ludzkiego. Sieć tę określamy mianem obwodowego układu nerwowego. Wyróżniamy tutaj dwanaście par nerwów czaszkowych (np. nerw węchowy, wzrokowy, słuchowy) znajdujących się u podstawy czaszki oraz nerwy rdzeniowe, które wiążą się z kontrolą czynności ruchowych. Nerwy zstępujące (ruchowe) umożliwiają przewodzenie impulsów od danego ośrodka nerwowego do efektorów (mięśni lub gruczołów), natomiast nerwy wstępujące (czuciowe) przekazują informacje z poszczególnych receptorów znajdujących się w skórze, oku czy uchu do ośrodka nerwowego.

3.3. Rdzeń kręgowy

Rdzeń kręgowy znajduje się wewnątrz kanału kręgowego, a jego położenie umożliwia przekazywanie impulsów z receptorów do mózgu i z mózgu do odpowiednich struktur obwodowych. W ten sposób możliwy staje się odbiór bodźców z zewnątrz i wewnątrz organizmu oraz odpowiednie reagowanie na te bodźce. Także nerwy rdzeniowe występują parzyście i znajdują się po obu stronach