15

M. Puchalska. Neuropsychologia kliniczna. T. 1. Urazy mózgu. Procesy poznawcze i emocjonalne. Warszawa 2007 ISBN 978-83-01-14977-2. © by WN PWN 2007

126 Rozdział 3. Zarys neuroanatomii i neurofizjologii układu nerwowego dochodzi również do urazów pnia mózgu, konieczne jest przedstawienie choćby ogólnej wiedzy na ten temat. Będzie ona przydatna przy omawianiu zaburzeń oraz ich interpretacji zgodnie z teorią mikrogenetyczną.

Pień mózgu (Walsh 1998, s. 63) „zawiera jądra i szlaki nerwowe regulujące ważne funkcje organizmu takie jak oddychanie oraz funkcje układu sercowo--naczyniowego i pokarmowego”, jak również czuciowe i ruchowe jądra nerwów czaszkowych odpowiadające za poszczególne zmysły i czynności odruchowe. Oprócz reagowania na większość bodźców w otoczeniu oraz sterowania czynnościami związanymi między innymi z jedzeniem i piciem, temperaturą ciała oraz cyklem czuwanie - sen, pień mózgu może wytwarzać samodzielnie ruchy związane z chodzeniem i bieganiem oraz sterowaniem potrzebami fizjologicznymi i zachowaniami seksualnymi, z których wszystkie są o wiele bardziej złożone, niż odruchy sterowane przez rdzeń kręgowy (Brown 2004). Jak już wspomniano, mózgi ryb, płazów i gadów są w zasadzie odpowiednikiem pnia mózgu ssaków, co oznacza, że zachowanie tych zwierząt daje obraz możliwości pnia mózgu.

Pień mózgu jest odmiennie definiowany przez różne szkoły anatomiczne. Na przykład granica między rdzeniem kręgowym a rdzeniem przedłużonym jest zupełnie umowna, gdyż ten ostatni stanowi, jak sama nazwa wskazuje, tylko kontynuację rdzenia kręgowego. Z drugiej zaś strony, wśród neuroanatomów brak jest zgodności, czy struktury śródmózgowia i tylomózgowia należą do pnia mózgu, czy stanowią zupełnie odrębne struktury.

Kolb i Whishaw (2003) dzielą pień mózgu na 3 duże części: międzymózgowie (diencephalon), śródmózgowie (mesencephalon), tylomózgowie (rhomben-cephalon).

3.4.2. Międzymózgowie

Międzymózgowie (diencephalon) stanowi najwyżej położoną część pnia mózgu. Otoczone jest ze wszystkich stron przez półkule mózgowe, z wyjątkiem małego obszaru między ciałami suteczkowatymi a skrzyżowaniem wzrokowym. Walsh (2000:64) zauważa, że „międzymózgowie należy do najbardziej złożonych struktur ośrodkowego układu nerwowego, toteż prawdziwe zrozumienie jego budowy wymaga bardziej szczegółowych studiów. Rozciąga się ono w przybliżeniu od otworu międzykomorowego do znajdującego się powyżej spoidła tylnego i w sposób ciągły przechodzi w śródmózgowie” (por. ryc. 3.7).

Górna powierzchnia międzymózgowia jest częścią dna komory bocznej. Jej granicę boczną stanowią torebka wewnętrzna i pasmo wzrokowe. Dno komory bocznej obejmuje szereg struktur podstawnej powierzchni mózgu. Należą tu: ciała suteczkowate, lejek, przysadka mózgowa i skrzyżowanie wzrokowe. Z przodu dno komory przechodzi w podstawne pole węchowe śródmózgowia. Międzymózgowie otacza komorę trzecią. Zawiera ono 3 struktury wzgórza, a mianowicie:

- wzgórze (thalamus), składające się z licznych jąder, z których każde jest połączone z określonym obszarem kory mózgowej. Niektóre z tych jąder przekazują informację z układów czuciowych do kory czuciowej. Inne przekazują informacje pomiędzy obszarami kory, a jeszcze inne połączone są z innymi obszarami pnia mózgu i przodomózgowia. Walsh (2000, s. 65) podaje,