213

COACHING I MENTORING W PRAKTYCE

CZĘŚĆ II. OPROGRAMOWANIE KLIENTA

Sesja ósma

Pułapki i pożytki w stosowaniu lingwistyki

Słowa leczą, słowa kaleczą. Nawet z pozom błahe stwierdzenie może zaboleć lub poprawić nam nastrój, zwłaszcza gdy wypowiada je ważny dla nas człowiek.

Instalacje

Wyobraź sobie taką scenę. Pewien wnuczek, lat około trzech, wsiada z babcią do autobusu. Jest trochę markotny i nie w humorze. Wierci się na siedzeniu. Babcia już na przystanku strofuje chłopca i dość mocno szarpie za rękę. Ta metoda skutkuje tylko na chwilę. Po chwili wnuczek znowu się wiwci, trochę wyrywa i co najgorsze zadaje pytania. W autobusie sytuacja się powtarza, choć wnuczek uwięziony na siedzeniu między ścianą a ramieniem babci wyrywać się już nie może, zaczyna jednak podskakiwać. Wtedy babcia bardzo poirytowanym głosem oznajmia: „Jak się nie uspokoisz, to babcia cię tu zostawi i sama wysiądzie na następnym przystanku”.

Wnuczek gwałtownie zmienia minę na płaczliwą i na moment się uspokaja, by znów po chwili zacząć podskakiwać i pytać. Wtedy babcia eskaluje swoje groźby i powtarza: „Mówię ci, uspokój się, bo inaczej babcia cię tutaj zostawi, a ten pan [tu wskazuje na najbliższego pasażera] zabierze cię ze sobą. Zobaczysz. Zostawię cię w tym autobusie i pójdziesz z tym panem”. Wnuczek przez chwilę przygląda się obcemu panu i w ryk.

To klasyczna instalacja werbalna, jakich odbywają się setki w naszym życiu. Co zostało zainstalowane? Przede wszystkim poczucie zagrożenia, lęk z powodu opuszczenia przez blis-ką osobę i wreszcie skazanie dziecka na bycie zabranym przez obcego, jeśli nie powstrzyma ■ swojej ekspresji i ciekawości. Znudzenie długim oczekiwaniem na autobus zostało surowo ukarane. Zbudowana poprzez instalację fałszywa zależność staje się prawdą o rzeczywistoś- ■ ci dla małego chłopca. Jeśli nie podporządkuje się oczekiwaniom babci, nastąpi porzucenie, i wreszcie „pan cię zabierze”. Owo „zabranie” może zostać dointerpretowane przez mai-ca w dowolny sposób, lecz już sama groźba w nim zawarta i naturalna u małego dziecka _;

nieśmiałość i niepewność wobec obcych domknie wzorzec. Pojawia się również magiczne -

słowo „grzeczny”, które w ustach dorosłych może oznaczać: posłuszny, podporządkowany, uległy, bierny, niezainteresowany, spełniający oczekiwania, potulny, poddający się kontroli, zdyscyplinowany itp.

Miejmy nadzieję, że babcia rzadko zajmuje się wnukiem, a chłopczyk jest na tyle uodporniony na jej zachowania, że szybko zapomni traumatyczną instalację. Jeśli jednak doświadczenie zapadnie mu w pamięć, stan wymuszonego podporządkowania z powodu lęku przed porzuceniem może utrwalić się, nawet jako wzorzec lub wdrukowanie lęku. W skrajnych wypadkach może się objawić niechęcią do kontaktów z babcią, do jazdy autobusem lub też przesadną uległością w sytuacji, gdy ktoś dominujący wysuwa groźby, choćby najbardziej odległe i absurdalne.

213