38

- iLiorary Keaaer

Limit wydruku: O

Strona 38/228

£1 © © © &

A.Ul^HalMif4ql*M«* llititdł...rfn..*., If 'AWmł»

■ Orgrnuacj* bezpieczeństwa I porządku publicznego od powstania państwa do utraty mepodległoia w 179S robi

nad szkołami, opieka nad zakładami dobroczynnymi, kontrola szpitali oraz miar i wag. Wykonywały one też czynności policyjne i statystyczne, takie jak: kontrolowały obcych przybyszy, czuwały nad ogólnym bezpieczeństwem, wydawały paszporty, przeprowadzały spisy ludności.

W dość krótkim czasie istnienia wojewódzkie komisje cywilno-wojskowe wykazały, jak bardzo był potrzebny tego rodzaju podmiot do realizacji potrzeb i zadań terenowej administracji. Ich organizacja w poważnym stopniu zależała od przyjętego podziału terytorialnego państwa.

Podczas prac Sejmu Czteroletniego 2 listopada 1791 roku uchwalono ustawę, która wprowadziła nowy podział terytorialny. Państwo zostało podzielone na województwa, a te z kolei na powiaty. Rozwiązanie to stanowiło postęp w stosunku do dotychczasowego podziału administracyjnego kraju, przestarzałego, opartego na historycznych tradycjach. Nadal jednak nic było jednolitości, gdyż w niektórych regionach zachowano ziemię jako odrębną terenową jednostkę organizacyjną. Ponadto nadal nie przewidywano instancyjności lokalnych władz, ponieważ komisje powiatowe w żadnym stopniu nie podlegały wojewódzkim komisjom porządkowy m. Utrudniało to na pewno sprawną działalność władz lokalnych. Zdarzały się przypadki, iż dwa łub więcej powiatów miało wspólną komisję.

W Wielkopolsce, na przykład, w poszczególnych województwach powstawała przeważnie jedna komisja, której władza rozciągała się na całe województwo, jedynie w mazowieckim i rawskim utrzymano komisje w każdym powiecie. We wszystkich prowincjach przyjęto zasadę, iż liczba komisji była mniejsza od liczby sejmików.

Komisje nie składały się wyłącznic z przedstawicieli stanu szlacheckiego. Obok 16 przedstawicieli szlachty (na Litwie 15), wybieranych co dwa lata na sejmikach elekcyjnych, do każdej komisji dokooptowano po trzech komisarzy miejskich, wybieranych na zgromadzeniach wydziałowych miast (występowały drobne różnice na Litwie, gdzie z urzędu do komisji wchodzili miejscowi notable: senatorowie, ciwunowie, marszałkowie powiatowi, starostowie grodowi i chorążowie). Udział w pracach komisji miał charakter honorowy, jednak praca publiczna na tym szczeblu stanowiła niezbędne przygotowanie do dalszej kariery poselskiej lub rządowej.

I okalne komisje porządkowe działały permanentnie, tak jak komisje na poziomie centralnym. W razie uchylania się od prac, komisarzom groziła utrata praw obywatelskich na trzy lata. Zakres czynności tych komisji dość ściśle określała ich nazwa. W dziedzinie wojskowej zajmowano się kwaterunkiem wojska w powiecie lub województwie, prowadzeniem poboru rekruta i organizacją pod wód. Drugim obszarem aktywności lokalnej komisji były sprawy gospodarcze regionu, począwszy od poboru podatków przez rozbudowę dróg komunikacyjnych aż po wspieranie rozwoju miejscowego rzemiosła i przemysłu. W gestii komisji znajdowały się też zagadnienia oświaty i opieki społecznej.

Reasumując należy stwierdzić, iż komisje porządkowe powstałe po zniesieniu urzędów starostów, były w zasadzie bardziej organami administracji samorządowej.

Start

F* Ite!ix iLibrary Reader