klsti056

oo K. MOSZYŃSKI: KULTURA LUDOWA SŁOWIAN

zębne (fig. 48), szeroko niegdyś rozpowszechnione w świecie starożytnym, znamy z Kaszub, z krańców Polski południowo-wschodniej i południowej, z nad słowackiego Wagu, z Węgier, oraz z niektórych okolic 'południowej Słowiańszczyzny; ich zasiąg dzisiejszy obejmować ma m. i. całą czy też prawie całą północną Azję. — Ości wiolozębno (fig. 49 i 50) są typem panującym na rozległych przestrzeniach Słowiańszczyzny północnej, ale spotykamy je w dużym zakresie i u Słowian

oo K. MOSZYŃSKI: KULTURA LUDOWA SŁOWIAN

48. Ości trójzębne. A. Huculszczyzna. Wg Wł. Szucliiewieza, I. c., t. I, str. 2(55, fig. 145. B. Bośnia. Wg V. Ćurcića, I. t\, t. 22, r. 1910, str. 402, fig. 20.

49. Ości wielozębne. A. Berszty, NE od Grodna, Białoruś (Boiska). B. Szawkjany, pow. Szawle, Litwa. C. Sporów, pow. Kosów poleski, Polesie (Polska). Rys. autor.

poh 1 dnimvych Dawniejszą formę tego typu, używaną w Polsce i na Rusi, przedstawia fig. 49 A i C; uzębienie składa się tu z części i jest przy wiązane do drzewca. Tę samą formę znamy np. z Finlandji, z Siedmiogrodu i t. d.; znamy ją m. i. i z najdalszych kresów wschodniej Azji etc. Forma nowsza (oh. fig. 50) ma uzębienie, stanowiące jedną całość; na cfrżewee nakłada się je zapomocą tulei, w którą jest zaopatrzona. Tego rodzaju udoskonalone ości wielozębne są używane w wielu okolicach Słowiańszczyzny północnej i wogóio yPróżnych krajach Europy oraz Azji. — Na szczególne uwzględnienie zasługują ości wielozębne k a b 1 ą k o w e. Boczne ich zęby składają się z wielu kabłąków, prze-tkniętych przez otwór w zębie środkowym (fig. 51). Geograficzny zasiąg tych ości zasługuje na baczną uwagę (porówn. tu § 23). Spotykamy je mianowicie z jednej strony u Słowian zachodnio-hałkańskieh, z drugiej w Skandynawji i Finlandji. — O ści jvielo z ębne grzebieniaste (fig. 49 B)'“znane"" są' z różnych okolic Słowiańszczyzny północnej i Europy pozasłowiań-skiej. — Zabytkiem prastarym są zapewne drewniane ości wielozębne, opisane z Hercegowiny (fig. 47). Być może, przedstawiają one prototyp opisanych wyżej wielozębnych ości żelaznych.^Mierfzy zęby sa-tn zatknięte (jak w pewnym typie wideł) małe drewniane klinką.ą z ze-

wnątrz owiązuje się je wicią dla wzmocnienia; po każdcm użyciu zęby muszą być na nowo ostrzone.

'(). Ości wielozebne ze. vsi Bronno, pow. Leszno, Wielkopolska. Rys. autor.

Genetycznie biorąc, wszystkie ości wiążą się z oszczepami 'ob. § 397). Oszczep o dwu ostrzach używany był do bicia ryb już w starożytnym Egipcie; podobne oszczepy znają dziś Eskimosi etc. Zdwojenie lub zwielokrotnienie ostrza miało oczywiście na celu zapewnienie większej pewności w uderzeniu i przytrzymaniu trafionej ryby.

Ościami biją Słowianie ryby przy świetle dziennem i sztucznein, na rozlewiskach i na głębokich wodach. Łowią niemi brodząc, albo też płynąc łódką lub czółnem. Niekiedy rzucają je na odległość jak oszczepy.

86. O truciu ryb zapomocą środków domowych, to zn. nie kupowanych przez włościan po miastach, lecz preparowanych własnoręcznie, wiemy stosunkowo niewiele. Niektóre źródła podają wprawdzie informacje o pewnych rodzajach ziół, używanych przez włościan jako trutka na ryby, ale przeważnie są to wiadomości niedokładne, wymagające uzupełnień oraz sprawdzenia.

, t. 22, r. 1910, str. 405, fig. 24.

_Wędka jest znana ogólnie. Bywa z długiem lub z krótkiem wędziskiem albo i zupełnie bez niego. Tu i owdzie są w użyciu pływające szpulki, do których wędka jest uwiązana. Do bardzo rozpowszechnionych samołówek rybackich należą t. zw. motowęźe albo sznury. Są to długie, po-jsiomo rozwieszane sznury ż uczepionemi do nich krótkiemi wędkami. Zastawia się je nieraz w bardzo znacznych ilościach wpoprzek rzek, jezior i t,. p. Długość ich wynosi setki, a na morzu i tysiące metrów. — Haki od wędek są na ziemiach słowiańskich zreguły żelazne, ale tu i owdzie w Bul-garji, na północnej Białorusi, Wielkorusi i t.d. spotykamy także drewniane (fig. 52 i 53). Drewniany haczyk w kształcie kijka nieco przewężonego w środku, jak ciało osy, i ostro zastruganego na obu końcach, spotkałem naprzykład w za-51. Ości wielozębne kabłą- chodniein dorzeczu środkowej Dźwiny. Używają kowc. Hutovo blato. Her- go tam przy zimowym połowie miętuza na żywca. egowiJia. Wg V. Curcica, Zupełnie identyczne co do kształtu, a tylko z innego materjału sporządzone, znajdujemy śród resztek palowych budowli szwajcarskich z epoki neolitu. Podobne znane są i w wielu krajach egzotycznych.

Oryginalnem narzędziem połowu jesj-j-Oyj ł o. Miewa ono kształt