klsti058

72 L MOSZYŃSKI: KT'I

72 L MOSZYŃSKI: KT'I

być gardziele, pozostawione w pierwszych dwu płotach, przeskakuje przez trzeci płot, nie wystający nad poziom wody, i chwyta się między nim a płotem następnym. Ucieczce nagromadzO' nego łupu, spowodowanej przez ewentualne prze' rwanie się czwartego płotu, zapobiega mocny płot piąty, wieńczący całą konstrukcję. Jak widzimy, w tym wypadku jaz jest zupełnie samodzielną sa' mołówką; pospoliciej jednak odgrywa rolę kon strukcji pomocniczej. Wielkość płotów jazowycl oraz grubość kołów, z jakich są grodzone, za leży oczywiście od wielkości rzeki i siły prądu Na wielkich rzekach rosyjskich, rumuń-

«i, . . . skich etc., można po-54. Sidło do łowienia .    *    /

pstrągów używane na dziwiąc całe, dość rz. Łomnicy w okolicy skomplikowane, po-Osmołody, Karpaty ru- tężne ściany z gru-skie (Polska). Rysunek _byeh bali; bywają sporządzono „a pod- _Qne ^ _{mniej h} stawie szkicu, dostar- -    ^{J J}

czonego przez jednego rzekach o rwącym z informatorów. prądzie. Wielkie też i mocne były jazy, bite doniedawna na Wiśle; nie przegradzały one zresztą wpoprzek całej rzeki, lecz miały w sobie przerwy dla przepuszczania statków. Na strugach i drobnych rzeczkach jaz niczem niemal się nie różni od pospolitego płotu z gęsto ustawionych pionowych żerdek, albo od grobli, usypanej z ziemi. Na płytkich zaś i wartkich potokach górskich bywa sporządzany z głazów.

88. Z rozmaitych względów bardzo 55 j_az (hard) małoruskich ryba-tu dla nas ważną i zajmującą samołówką ków w Dobrudży; u dołu rysunku jest/ koci (fig. 56—58). Pod tą lub po- ^dwJ^e P^egrody z ujściami, przez

, ,¹---¹    . .    ,    ‘    które płyną ryby; dalei przegro-

dobną nazwą rozumieją rybacy słowian- da wysoka natyle, aby sięgała po-scy pionowym płot, sporządzony zwykle wierzchni wody; przez nią ryby z trzciny, ale w ten^sposób, że ścianki ^m°gą przeskakiwać do oddziału, jego. skręcają się kolisto, sercowąto lub _prze,rodami. Wg T. Vovka. Mat. _ślimakowato, tworząc rodzaj labiryntu, do ukr.-ruś. etn., 1.1, r. 1899, str. wprawdzie bardzo prymitywnego i nie-    ^ ^ry^s- ⁵-

skomplikowanego, c ailaem~yednak wystarczającego, aby zabłąkanym doń ryljom iml^możliwić drogę powrotną¹). Są dwie główne odmiany

SSOK III, 1, 183 wymagają

J

koców: jednoskrzydłowa 'obacz fig. 56 A, 57) i dwuskrzydłowa (obacz fig. 56 B).

56. Przekroje poziome przez koc jednoskrzydłowy o dwu komorach (A) i dwuskrzydłowy o jednej komorze (B). sk. — skrzydło. A. Koc rybaków małoruskich w Dobrudży. Wg T. Vovka, ł. c., 1.1, r. 189.9, str. 47, fig. 11. — B. Wg. P. Leśniewskiego, Rybactwo krajowe, r. 1837, tahl. II, fig. 15.

skrzydłowy ze skrzydłem spiralnem. Je zioro Skaciarskie. Czarnogórze. SrpEZb. t. 13, r. 1909, str. 205, fig. 17.

Rozporządzamy dość znaczną ilością informacyj o występowaniu koców na ziemiach słowiańskich. Uderzającem jest przytem, że występowanie to, przynajmniej na ziemiach Polski, Serbochorwacji i Buł-garji, jest bardzo sporadyczne. Ogółem znam dotychczas koc z Wielkorusi zachodniej, z nad środkowej i dolnej Wołgi, z rosyjskich osad nad Bajkałem (skąd go opisuje P. Pallas, który tego narzędzia nigdzie indziej na Syberji nie widział), z Małorusi naddnieprzańskiej, z pewnej okolicy na zachod-niem Polesiu, z nieokreślonej bliżej miejscowości rdzennej Polski, z paru okolic Jugosławji i wschodniej Bułgarji. Pomimo tak rozległego i rozproszonego zasięgu (na znacznych obszarach Słowiańszczyzny koca z całą pewnością brak zupełnie i ludność nic o nim powiedzieć nie umie) nazwa wspomnianej samołówki, od okolicy jeziora skadarskiego na południowo-zachodnich krańcach Słowiańszczyzny zaczynając, a na okolicy nad jeziorem Bajkałem kończąc, jest wszędzie jedna i ta sama. Kontynuuje ona mniej lub więcej prawidłowo dawne słowiańskie wyrazy koti> albo *kotbct. To powszechne zatrzymanie starej nazwy dla przedmiotu, posiadającego wybitnie rozproszony zasiąg, zasługuje na baczną uwagę. Ale żywszej wartości nabierze ten szczegół, gdy go uwzględnimy na tle jeszcze innych wskazówek.

Zasiąg koca mianowicie bynajmniej nie pokrywa sobą całej Europy, ani wogóle całej Eurazji. Spotykamy go w Azji wschodniej i południowej (włącznie z Indonezją,), w Azji środkowo-zachodniej i zachodniej etc. (u Tatarów tobolskich, Kirgizów, nad morzem Kaspijskiem, Azowskiem i Czarnem); natomiast brak go u północnych Ostjaków, Wogułów i Samojedów; i w związku z tern — dodajmy odrazu — brak go w części północno-wschodniej Wielkorusi europejskiej, oraz