klsti397

426

K. MOSZYŃSKI! KULTURA LUDOWA SŁOWlAŃ

bywają podczas niepogody futrem dozewnątrz, co im nadaje szczególnie prymitywny wygląd. Zwykle sporządza się je z owczej skóry, niekiedy jednak (np. w Lice, w południowo-zachodniej Serbochor-wacji) — ze skóry koziej.

386. Koszule kobiece: 1. Kukurecane, Maeedonja. — 2. Okolica m. Banjałuka, Bośnia. Wg M. Tilkego, Osteuropaische Yolkstrachten, r. 1925, tabl. 24 i 34.

445. Poncho materjalny (płócienny lub sukienny) rozwinął się, podobnie jak skórzany. Ponieważ jednak, jak to wiemy dowodnie, dawne warsztaty tkackie były niewielkie i bardzo wąskie, więc w związku z tem i wytkane płaty bywały nieznacznej szerokości, niewystarczającej do pokrycia przodu, względnie tyłu, i boków. Dlatego z obu boków sztukowano dodatkowe prostokątne wstawki. Przez dodanie rękawów ( - zaznaczmy tu nawiasem, że starożytna Europa południowa otrzymała rękawy ze wschodu—) otrzymaliśmy typ kroju, spotykany dziś jeszcze tu i owdzie na ziemiach słowiańskich. Zwykle jednak traktowanie części pod pachami wykazuje już wyższy rozwój. Tak np. koszula bośniacka, należąca do omawianego tu typu (po-równ. fig. 385, 4 i 386, 2) ma wstawki górą zmarszczone, co powtarza się też np. w niektórych koszulach Wotjaczek oraz wogóle spotykało się w średniowieczu, jako przejście od prostokątnej wstawki bocznej do trójkątnej. (Koszula bośniacka, wyobrażonana fig. 386, 2, ma już zresztą i niski kołnierz).

Marszczenie górnej części bocznych wstawek doprowadziło zczasem do ścinania tej części wstawek w ostry kąt. W ten sposób powstały wstawki trójkątne, t. j. kliny boczne (fig. 385, 6). Jest tu dla nas zajmujące, że w Niemczech średniowiecznych (XII—XIII wiek) istniał zakaz, niepozwalający włościaństwu nosić odzieży z klinami; uchodziła więc ona wtedy we wspomnianym kraju za strój warstw wyższych.

Kliny boczne, o ile do dziś wiadomo, występują po raz pierwszy na perskiej płótniance, datującej mn. w. z 600 roku po Chr. i_xznale-zionej w Egipcie. Do Europy najwidoczniej przyszły ze wschodu. Najdawniejsze stadja rozwojowe tego typu reprezentują w obręhie Słowiańszczyzny niektóre koszule (ob. np. fig. 387, 1) i zprzodu nię-rozcięte sukmany kobiece południowo-bułgarskie (z okolic Adrja\ nopola etc.; fig. 388).