klsti355

384

. MOSZYŃSKI: KULTURA LUDOWA

są jednak między niemi i całkiem nieozdobne, zaopatrzone w prymitywne pochwy drewniane (niekiedy pochwy te-bywają ażurowe: fig. 253, 3). Ale i sztyletami posługuje się pospolicie lud przy najbardziej pokojowych czynnościach takich np., jak krajanie chleba, mięsa i t. p.

Oprócz tych obosiecznych sztyletów są w użyciu w Dalmacji, Bośni, Czarnogórzu i w Bułgarji t. zw. jatagany, t. j. charakterystyczne jednostronne, wąskie a długie, nieznacznie krzywe noże z rękojeścią

348. Noże t. zw. zbójnickie. Podhale (Tatry polskie). Wł. Matlakowski, 1. c., tabl. 35, rys. 1 i 3.

często rozgałęziającą się mniej więcej w ten sposób, jak górny wierzchołek kości goleniowej (fig. 349). W zachodniej Ser-bochorwacji (Dalmacja, Bośnia, Czarnogórze) były one używane jako broń; w Bułgarji są pospolicie mniejsze i bywają stosowane jako podręczne noże, ale w Rodopach naprzykład dosięgają przeszło metrowej długości i służą również jako oręż; noszą je tamtejsi pasterze w pochwach drewnianych, krytych blachą i skórą węgorza. Nazwy tej broni są przeważnie pochodzenia tureckiego (bułg. hanę&r i t. p., j atagan, karakuł a k); jednak, jak świadczą wykopaliska, dokonane w północno-

349. Jatagany cz. handżary. Jugosławja. — 1. Wg V. Ćurćióa, Starinsko oruźje (Od-lomak iz „Vode po etnografskoj zbirci“), Sarajevo, 1926, str. 20, fig. 38, 3. — 2 i 3. Wg fotografji prof. dr. M. Gavazziego (Muzeum etnograficzne w Zagrzebiu; kolekcja darowana przez A. Meśića z Teśnja w Bośni).

zachodniej części bałkańskiego półwyspu, rzecz znana była na miejscu już na kilkaset lat przed Chr. Słowianie, przybywający do tych ziem z północy, przejęli ją najprawdopodobniej bezpośrednio od ówczesnych tubylców. Dodajmy, że Czarnogórcy zwą ten oręż najczęściej wprost nożem; jeszcze niedawno był on u nich najpospolitszą formą broni kłująco-siecznej (obosieczne bowiem sztylety etc. przytrafiały się w Czarnogórzu rzadko). Analogje dla opisanych tu jataga-