klsti379

408

i, MOSZYŃSKI: KULTURA LUDOWA

kowa, w powiecie białocerkiewskim w Kijowszczyźnie; datują go końcem doby pogańskiej. — Czepiec jest okryciem głowy kobiet zamężnych i tylko gdzie niegdzie (np. na Łużycach etc.) noszą go również dziewczęta. Ten sam stosunek powtarza się zresztą i poza granicami Słowiańszczyzny (np. w Estonji).

Do czepców, w szerszem znaczeniu słowa, zaliczyć wypada i wielkie zeszyte kapturowate jedno- albo dwurożne pokrowce, noszone na jedno- albo dwurożnych podkładkach, o których była mowa wyżej. Pokrowce tego rodzaju niekiedy noszą na Rusi nawet nazwę czepca (ob. np. fig. 361 u góry). — Gdzie niegdzie czepce są zastąpione przez zwykłą szmatkę, nawiązaną na podkładkę.

369. Rogatywki (t—3) i rogata ma-gierka (4). — 1. Czapka stangreta wiel-

425. Mężczyźni zamiast czepców noszą rozmaitego rodzaju czapki i kapelusze. Zapoznamy się tu z najważniejszemi typami tych okryć głowy. Do najbardziej zajmujących należy czapka rogata, zwana u nas rogatywką i uważana przez nieświadomych za strój głowy specyficznie polski (fig. 369, i—g). Rogatywka bywa zwykle sukienna bez obszycia, lub też z barankowem obszyciem dokoła. Czapki takie nosili Łużyczanie (fig. 369, 2), Polacy (fig. 369,3) S Podlasianie, Poleszucy, a w niektórych okolicach także Wołyniacy oraz Białorusini (fig. 372, i i 2) i Wielkorusi*. Na Wielkorusi, podobnie jak w Polsce, rogatywka była niegdyś używana także przez wyższe warstwy narodu; doniedawna zaś jeszcze można ją tam było widzieć na głowach stangretów wielkopańskich (fig. 369, 1). Naogół rogatywka cechuje koruskiego. Petersburg. — 2. Czapka _pólnocną Słowiańszczyznę. Na połu-

wJoscmnslrn 7 nlrnlicv m ('hoomhii7. r    ~t    j t    r

Łużyce. — 3. Włościanin ze wsi Ol bięcin, pow. Janów, Małopolska. — 4. Włościanin z osady Goraj, pow Zamość, Małopolska. — (Wg rycii w* zbiorach autora).

dniowo-zachodnich krańcach swego zasięgu, mianowicie w południowej Polsce, wpływa w ten sposób na noszoną tam czapkę okrągłą, że czapka ta otrzymuje na górnym obwodzie cztery wełniane kuliste pompony, rozmieszczone w kwadrat (ob. fig. 369, 4); nie jest może wyłączone, iż niegdyś także część Słowian południowych

¹ Dla Polski mamy poświadczoną rogatywkę ikonograficznie co najmniej od XV wieku (herb miasta Kalisza, wyobrażony na autentycznej pieczęci Kazimierza Jagiellończyka).

¹ Również o Hucułach mamy wzmiankę w „Przyjacielu Domowym" z r. 1853, że biedniejsi z nich noszą zimową porą czapki sukienne „czworograniaste".