klsti508

536    k. Moszyński: kultura ludowa słowian

waną nie przez otwarte ognisko, lecz — zapomoeą pieca. Z tej to budowli lub na jej wzór utworzono zczasem z jednej strony udoskonalone osiecie, a z drugiej dzisiejsze mieszkania.

Dodajmy, że, gdy chodzi o mieszkanie, ogrzewane piecem, od zachodnich Słowian przyjęli rzecz i nazwę Węgrzy (węg. sobą); a od nich Turcy i Słowianie południowi (sobą).

555. Poprzedni ustęp był dobrem wprowadzeniem do gruntow-niejszego zapoznania się z mieszka) nem i budowlami Słowian, do którego obecnie przechodzimy; poczęści bowiem geneza tych mieszkań została już przezeń oświetlona.

Także przy omawianiu ziemianek oraz szałasów mieliśmy sposobność zapoznać się z kilku, coprawda nadzwyczaj prymitywnemi, domostwami mieszkalnemi, panującemi doniedawna w północnej Buł-garji (ziemianki) oraz w Bułgarji zachodniej i w Serbji (szałasy; § 487). Obok nich spotykają się na Bałkanach domy cokolwiek wygodniejsze, dające w rzucie poziomym kształt czworokątu i złożone z osobnych ścian oraz dachu, ale wciąż jeszcze jednownętrzne, jak wymienione przed chwilą szałasy. Według informacyj, nadesłanych mi łaskawie przez prof. dr. M. Gavazziego, w Chorwacji i w szczególności w Slawonji takie domy należą już dziś naogół do rzadkości; więcej ich jest zato w pozostałych krajach Jugosławji. Jednownętrzne te domy bałkańskie z reguły mają wejście nie w ścianie szczytowej, lecz w równoległej do grzbietu dachu (ob. fig. 476, 3 i 4). Wejście w ścianie szczytowej spotyka się tylko sporadycznie w murowanych chatach Hercegowiny lub w murowanych albo budowanych z mieszanego materjału chatach Czarnogórza i Albanji a także w tak zwanych chatach czytluckich Macedonji (natomiast jednownętrzne spichrze miewają na zachodnim Bałkanie wejście zarówno w ścianach szczytowych jak i w innych; być może nawet pierwszy wypadek zachodzi częściej).

Pod względem pierwotności niewiele ustępują jednownętrznym domostwom bałkańskim najprymitywniejsze domostwa Słowian północnych. Jak można stwierdzić dla niektórych, wyjątkowych już zresztą okolic regjonu karpackiego, a poza tern dla znacznych obszarów północnej Rusi, dom chłopski składał sie dawniej z samei tvlka4aJhy mieszkalnej, pozbawionej sieni. Tu i owdzie w zapadłych kątach Białorusi i Polesia s i e ń, przystawiona do takiej izby, do dziś dnia zachowała bardzo prymitywną konstrukcję. Tak na Polesiu, na wschodniej Białorusi, w lasach pod Grodnem i t. d. spotykamy dziś jeszcze tu i owdzie sień szałasową, mającą kształt połowy szałasu, przypartej do wejściowej ściany budynku i ułożonej z żerdzi (fig. 472, A). Dziś takie sieni grają zwykle rolę czegoś chwilowego i przejściowego; są jednak dowody, że niezawsze tak było. Przedewszystkiem według samych włościan sieni tego rodzaju były używane i nastałe; po