klsti514

542

C. MOSZYŃSKI: KULTURA LUDOWA SŁOWIAN

wstała z jednownętrznej podcieniowej przez zupełne zabudowanie podcienia. Nic też łatwiejszego, jak twierdzić, że chata A powstała z B dzięki przeniesieniu drzwi dla lepszej ochrony wnętrza od wiatru. To byłyby jednak tylko mniej lub więcej prawdopodobne przypuszczenia. Oba typy są niewątpliwie prastare, dziś już na znacznych obszarach Słowiańszczyzny i zwłaszcza Europy poza-slowiańskiej niemal zupełnie zaginione. Obszerniejszego pola obserwacyjnego, złożonego z kilku oddalonych od siebie i sprawdzających się nawzajem pól pomniejszych, na których dziś jeszcze dokonywałoby się w naszych czasach kształtowanie omawianych typów, nie mamy. Tyle możemy z całą pewnością powiedzieć, że w niektórych krajach poza-słowiańskicli i południowo-słowiańskich dwuwnetrzna chata w rodzaju A powstała stosunkowo niedawno na tle chat jednownętrznych przez _JTwstnwjcnie“_do nich izby, to znaczy, mówiąc ściślej, przez oddzielenie w nich większej części na izbę. T^ak rozwinęło się dawno do-mostwo na Żmudzi i Łotwie, a z drugie] strony i w Bośni etc. (§ 561). Co do Bośni wiemy nawet, jak wyglądały dawno domostwa jedno-wnętrzne, przez podział których utworzyła się chata dwuwnętrzna typu A; wiemy też, że już w nich wejście znajdowało się w ścianie szerszej i było umieszczone asymetrycznie. Ale tych faktów oczywiście uogólniać nie można i genezę typu A u Słowian północnych będzie można zrekonstruować dopiero na podstawie bardzo szczegółowo i dla różnych prowincyj oddzielnie przeprowadzonych poszukiwań, uwzględniających materjał archeologiczny oraz słownikowy (nazwy dla sieni, czy pomieszczenia, w którem się gotuje strawę przy otwartem ognisku, oraz dla właściwego mieszkania).

561. Dom bośniacki stał się przedmiotem specjalnych rozpraw. Dyskusję na temat jego pochodzenia wszczął R. Meringer, który po starannych poszukiwaniach terenowych w Bośni, doszedł do wniosku, żo w tej chacie przechował się pierwotny typ domu górnoniemiec-kiego, frankońskiego. Stać się zaś to miało dzięki wpływom kulturalnym, idącym od Frankonji w kierunku wschodnim. Zasadnicza koncepcja, że dwuwnetrzny dom Jsaakoński, złożony z pokoju, zawiera-jnceo;o_piec ogrzewalny (nie chlebowy!), oraz z przedpokóju-kuchm, zajsdst^4¥^4~Qlw_arte ognisko, wędrował z zachodu na wschód i prze-dostał się do wielu krajów zachodnio-słowiańskich, powstała już daw-n i oj dzięki R. Henningowi (1882 r.). Dopiero jednak po pracach Me-ringera rzecz nabrała większego rozgłosu i bardziej zajęła badaczy. Na pogląd Meringera zgodził się z pewncjni zastrzeżeniami i M. Murko. Niederle, po dokładnem rozważeniu całej kwestji, przyznał Meringe-rowi i jego zwolennikom słuszność o tyle, że powstanie u części Słowian zachodnich i zachodnio-południowycli chałupy z kuchnią w sieni, a piecem w izbie, przypisuje wpływom niemieckim. Oparł się tu na następujących dowodach: 1) zasiąg tego typu domostwa w obrębie