klsti548

578    k. Moszyński: kultura ludowa słowian

domu w czasie obiadu i ugoszczania gości. U Osów na Kaukazie, u których zdaniem Haxthausena mężczyźni w przeciwieństwie do kobiet nigdy nie siadają w domu na ziemi, lecz zawsze na ławach, krzesłach, pieńkach i t. p., stoi w mieszkaniu u ogniska osobne, pięknie zdobione, obszerne krzesło, siedzisko głowy rodziny. U indoeuropejskich tubylców Kaszmiru w Azji krzesła z oparciem służą, jako miejsca honorowe. I tak dalej.

Przypomnijmy w tym związku, że grecki wyraz tron (fr?óvo;) nie oznaczał pierwotnie nic innego, jak zydel, czy krzesło; podobnie— stolec, stolica, czy stołek, słowiańskich książąt. Wszystko to razem dopiero wówczas nabiera żywszego znaczenia, gdy zwrócimy uwagę na liczne ludy egzotyczne, mające zwyczaj odpoczywać, przysiadając w kucki na ziemi, a rządzone przez władców, zasiadających na krzesłach, czy tronach. Poświęcił tym ludom osobną rozprawę E. Hahn; sam zaś fakt odmiennego siedzenia władców i pospólstwa starał się wyjaśnić, przyjmując, że tron został przyniesiony do tych ludów przez obcych zwycięskich przybyszów, zdawna posługujących się krzesłem. Właśnie w świetle tych faktów i przypuszczeń śledzenie honorowego znaczenia krzesła w Europie i w Azji a między in-nemi oczywiście i na ziemiach słowiańskich wydaje się szczególnie ważnem. Ściśle mówiąc, badania nad tą kwestją nie powinny się ograniczać do samego tylko krzesła w węższem znaczeniu słowa, t. j. do stołka, posiadającego poręcze, czy oparcie, lecz winny uwzględniać wszelkie osobne siedziska, w ten lub inny sposób wyróżniające się z pośród innych sprzętów, używanych do siedzenia, i służące jako miejsca honorowe. Należeć więc tu będą m. i. np. także osobne wyciosane z kamienia siedziska, służące głowie rodziny w niektórych okolicach Serbji oraz Czarnogórza. — W tym też związku rozpatrzona być winna uroczysta weselna ceremonja posadź in, której tak dobrze odpowiadają wzniosłe tytuły, nadawane nowożeńcom i „arystokratyczny" ich strój (ob. cz. III i porówn. wyżej §§ 410, 411).

594. Krzesła, zaopatrzone w poręcze, mniej lub więcej podobne do przedstawionych w 2. tomie „Atlas fur Vólkerkunde“ R. Karutza na tabl. 91, 17, 99, 4 lub 105, 14, należą do prastarego typu i spotykają się w obrębie Słowiańszczyzny tylko w krajach bałkańskich (w Ma-cedonji, Serbji, Czarnogórzu, Dalmacji etc.). Krzesła z wysokiemi plecami bez poręczy, znane dobrze ludowi w wielu krajach zachodnio-słowiańskich, są późnego pochodzenia i niewątpliwie przybyły do nas z zachodu. Na bardzo znacznych obszarach rdzennej Polski i wschodniej Słowiańszczyzny krzeseł z plecami, czy poręczami, po wsiach wo-góle nie widzimy. Ich miejsce zastępują, pozbawione pleców i poręczy, stołki, samorodne zydle, pieńki oraz niewielkie ruchome ł a w k i Jednak na północnych pograniczach Słowiańszczyzny, np. w Estonji, znowuż spotykamy się z typowem krzesłem w postaci zydla, posia-