klsti534

562

Moszyński: kuLtura ludowa słowian

sporządzone z kamieni, niewypalonych cegieł, drzewa i gliny (fig. 482, 7), są bardzo pospolite i poczęści niewątpliwie kontynuują dawne tradycje. Pod Sofją mur taki zwie się ?id albo duvar; podczas gdy płot koszowy zwie się tam piet.

484. Płot koszowy, gub. Kijów (Z. S.

Stefanin, pow. Wasylków, 3. R.). Fot. W. Moszyński.

580. Wspomnieliśmy już wyżej, że na znacznych obszarach Słowiańszczyzny bałkańskiej, w północno-zachodniej (a poniekąd i w środkowej) części półwyspu panuje osadnictwo rozproszone. Podobne osadnictwo jest i w górach Bałkanach. Jak sądzi Cvijić, zostało ono uwarunkowane przez gó-rzystość terenu. U Słowian północnych osadnictwo roz-proszon e spoty kamy tylko tu i owdzie; przytem poczęści jest ono tam dowodnie nowego pochodzenia. Takież osadnictwo zajmuje natomiast znaczny obszar u bałtyckich i zachodnio-fińskich sąsiadów Słowian. Widzimy je dalej w północnej Skandynawji, na znacznych obszarach północno-zachodniej Europy, w Alpach etc. (porówn. co do typu zasięgu §§ 23, 85 i t. d.).

485. Schematy typowych kształtów wsi: 1 i 2. — wielodrożnice, 3. - ulicówka, 4. — owalnica, 5 i 6. — okolnice, 7 i 8. — łań cucho wki,    9 — 11. —

przysiółki. (Wg B. Zaborskiego, „O kształtach wsi w Polsce i ich rozmieszczeniu", r. 1927).

Typy wsi zwartych, panujące w obrębie Słowiańszczyzny północnej, zostały ostatnio szczegółowo i sumiennie opracowane przez B.

Zaborskiego, który też dał nam mapy ich dawniejszego i dzisiejszego rozmieszczenia (obacz mapkę 16). Śród tych typów wyróżnić można:

1) starsze, jakich pochodzenie dziś jeszcze bliżej określić się nie da, 2) prawdopodobnie mie > szane i 3) nowszego pochodzenia. Do pierwszych należy ulicówka, wielodroinica i okolnica; do drugich - owalnica i przysiółek; do trzecich — łańcuchówka i inne.

Ulicówka (fig. 485, 3) charakteryzuje znaczne obszary Wielko- i Białorusi oraz Polesia, licznie występując w rdzennej Polsce w początkach XIX wieku, a zrzadka przytrafiając się w Czechach i na Bałkanach. Wielodrożnica (fig. 485, ii2) jest przeciwieństwem ulicówki.

Panuje w sposób bardzo charakterystyczny na