klsti538

568    K. MOSZYŃSKI'. KULTURA LUDOWA SŁOWIAN

w rdzennej Polsce (w górach świętokrzyskich), w niektórych wsiach podolskich nad Dniestrem a także pospolicie w ruskich Karpatach. Znana jest i używana także po czechosłowackiej stronie ruskich Karpat. Nad Dniestrem bywa podobno stawiana w chacie na podłodze; wszędzie gdzie indziej zawiesza się ją u powały. Wypukła ścianka tej kołyski w jednych okolicach składała się, czy też dziś jeszcze składa, z oddzielnych szczebli, w innych — z ściśle dopasowanych deszczu-łek. Typ to pod względem etnologicznym zajmujący; jest-bowiem, jeśli nie liczyć kołyski nieckowatej, jakby pierwszym zwiastunem kołyski biegunowej (ob. niżej); w Serbji (w Szumadji) istnieją nawet pewne formy (fig. 486, 2), jakgdyby wyraźnie pośredniczące między kolebką półwalcowatą a biegunową.

Bardzo rozległy jest zasiąg kolebki skrzynkowatej (fig. 486, 7), sporządzanej z deszczułek lub luźno rozmieszczonych beleczek, czy żerdek. Widzimy ją pospolicie w środkowej Azji u ludów mongolskich i tureckich oraz dość powszechnie w niektórych krajach północnej i południowej Słowiańszczyzny, a między innemi bardzo pospolicie w wielu okolicach Polesia, w ruskich Karpatach i w Tatrach. Formy, używane przez wschodnich Słowian oraz przez górali tatrzańskich, podobnie jak formy, spotykane u Finów zachodnich, Bałtów i t. d., różnią się od południowo-słowiańskich i środkowo-azjatyckich brakiem kabłąków, umocowywanych pionowo nad jednym lub obydwu węższemi końcami sprzętu (fig. 486, 1). Od środkowo-azjatyckich różnią się też do pewnego stopnia i tem, że z reguły bywają zawieszane, podczas gdy ostatnie bywają częściej stawiane niż wieszane.

584. Ostatnia z kolebek, właściwych Słowianom, mianowicie biegunowa (fig. 486, 3) powstała niewątpliwie w zależności od skrzynkowatej. Dość wdzięcznym tematem dla specjalnych badań byłoby stwierdzenie czy nie rozwinęła się ona dzięki zetknięciu i częściowemu zmieszaniu typu skrzynkowatego z półwalcowatym. Zasiąg kolebki biegunowej jest bardzo zajmujący. Spotykamy ją w formie dość prymitywnej niesymetrycznie skonstruowanej u Jakutów, dalej — w formie rozwiniętej symetrycznie w środkowej i południowo-zachodniej Azji, nie wyłączając wielu okolic Kaukazu, wreszcie — w Europie. Ale w Europie bynajmniej nie jest wszędzie rozpowszechniona. Tak naprzykład Vołkov i Zelenin stwierdzają zgodnie, że wschodni Słowianie nie znają jej zupełnie. Osobiście spotkałem ją dotychczas, gdy chodzf o Ruś językową, wyłącznie na krańcowym zachodzie tego obszaru, w Lubelskiem. Niema również kolebki na biegunach na Łotwie; niema jej, czy też nie było doniedawna, na Litwie. W zgodzie z tem pozostaje wskazówka, że stosunkowo bardzo niedawno dostała się ona do Skandynawji. Natomiast w całej niemal rdzennej Polsce (za wyjątkiem południowych krańców, części północnej Małopolski i paru innych krajów) kolebka biegunowa panuje bezwzględnie i oddawna.