klsti510

538

c. Moszyński: kultura ludowa

556.    Często spotykamy n Słowian podcienia, utworzone przez wystający nad drzwiami dach lub przez dodanie nad niemi osobnego daszku. Podcienia mogą być albo wsparte na wypustach górnych bali ścian oraz sleg, czy belek i krokwi (ob, np. fig. 464), i_wtedy nazywamy je wypas towemT albo leż — na słupkach, ^stojących nrzerf budynkiem (ob. np. fig. 465), i wówczas mówimy o podcieniach słupkowych. Podcienia słupkowe są ogromnie rozpowszechnione w Europie. Azii i Afryce; zdarzają się też u tubylców Ameryki. Według ogólnie bodaj podzielanych zapatrywań pomysł osłonięcia części mieszkania, znajdującej się u drzwi, zapomocą podcienia podpartego słupkami, jest czemś tak narzucającem się i latwem, że mógł wynikać i realizować się zupełnie niezależnie w różnych punktach kuli ziemskiej. U Słowian północnych (np. na Ukrainie, w niektórych okolicach Polski), a zwłaszcza u południowych, podobnież jak u innych ludów można widywać podcienie słupkowe nietylko przed domami mieszkalnemi, lecz również — i to nieraz bezporównania częściej — przed niektóremi budynkami gospodarskiemi, mianowicie przed spichrzami. Nawet bardzo prymitywne sześciokątne stodoły poleskie posiadają podcienie, wsparte na dwu słupkach (fig. 428, 2). Szczególnie charakterystyczne są podcieniowe śpichrze z pięknie nieraz rzeźbionemi słupkami, spotykane tu i owdzie (zwłaszcza na północy u bogatszych włościan) na Białorusi oraz w północno-wschodniej Polsce. Geograficznie zasiąg ich łączy się z zasięgiem podobnych spichrzów, spotykanych na Litwie i na Łotwie. Z drugiej strony Słowiańszczyzny podobne drobne śpichrze ze słupkowem podcieniem przytrafiają się w Chorwacji, Bułgarji etc. (ob. § 544). W innych krajach, czy okolicach, słowiańskich spotykamy je bądź znacznie rzadziej, bądź nie widzimy wcale.

U spichrzów białoruskich o wiele pospolitsze od słupkowego iest podcienie wypustowe, które też" cechuje śpichrze poleskie starego typu oraz śpichrzewielkoruskie etc. Zaznaczyć jednak można, że należąca do identycznego typu architektonicznego kud a czeremiska, służąca jako letnie mieszkanie i kuchnia, miewa podcienie kombinowane wy-p usJt^⁷.a=słupka^£.

557.    Mniej lub więcej podobne do podcieniowych Spichrzów, w rodzaju wyobrażonego na figurze 473, ale pozbawione ścianki między słupkami, są niektóre podcieniowe chaty (fig. 474). Spotykamy je tu i owdzie, bardzo zresztą rzadko, w Czechach i w Małopolsce północnej, zaś znacznie częściej — na zachodniem Mazowszu, Kujawach i Pomorzu (skąd wkraczają do Prus wschodnich) oraz — w pewnych okolicach Wielkopolski (skąd w różnych odmianach przechodzą na terytorja niemieckie, sięgając Odry). Zdarza się, że podcienia tych chat częściowo zostają zabudowane, tworząc charakterystyczne_ przyłapy narożne. Takie przyłapy, szczególnie dobrze znane np. z Kujaw