klsti568

598

L. MOSZYŃSKI: KULTURA LUDOWA

leńskiej Białorusi) bywają stosowane także do prania grubszej bielizny i worków. Natomiast w wielu okolicach zachodniej Kusi i Polski posługuje się ludność podczas prania kijanką pół wal co w a tą, której część główna jest mniej lub więcej podobna do połówki, rozciętego wzdłuż, walca. Niekiedy bywa ona spłaszczona w przednim końcu (fig. 499, 10). — Znacznie pospolitsze od obu poprzednich są formy graniaste, zwłaszcza o przekroju sześciokątnym w rodzaju wyobrażonego na fig. 499, 9. W niektórych stronach Białorusi przekrój kijanek, należących do tegoż zasadniczego typu, zamienia się w trójkątny a samo narzędzie staje się .bardziej płaskie. Ogólnie biorąc, wzmiankowane wyżej ciężkie kijanki charakteryzują Kijowszczy-znę, Polesie, Białoruś, część północnego Mazowsza i wschodniego Pomorza (ob. mapkę 17). Od północy szeroką zatoką, wychodzącą z Es-tonji, Łotwy i Litwy, wkracza na Białoruś, zachodnie Polesie i północne Mazowsze ciężka kijanka garbata (fig. 499, 11 i 12).

Ciężki tj^rp kijanki powtarza się nad Adrjatykiem. W Bośni, Dalmacji, południowej Chorwacji, Serbji, Slawonji (kotar Vinkovci) widzimy masywne narzędzia o przekroju trójkątnym (fig. 499, c) lub sześciokątnym (jak na fig. 499, 9), zasadniczo dość bliskie, a niekiedy całkiem podobne, do białorusko-mazowieckich. W Bułgarji spotykają się nawet typowe kijanki półwalcowate; jakieś formy zbliżone nie są całkiem obce i Serbji (fig. 499, 7). Natomiast tak charakterystycznej dla krajów bałtyckich i przyległej części Polski kijanki garbatej nie znam dotychczas ze słowiańskich terytorjów na Bałkanach. Powtarza się ona zato w sposób uderzający w Alpach niemieckich na rozległej przestrzeni dzisiejszej Austrji; przytem — w kształtach nieraz dość rozwiniętych a tak identycznych z bałtyckiemi, że gdyby nie odmienne zdobnictwo niesposób byłoby często odgadnąć, skąd pochodzi dany okaz: z Austrji, czy z Kowieńskiej Litwy. Mamy więc tu przed sobą jeden z dalszych przykładów przerywanego adrja-tycko-bałtyckiego zasięgu (porówn. §§ 23, 85, 203 i t. d.).

Obszerną przerwę między zasięgiem ciężkich kijanek w Austrji i Jugosławji z jednej, a ich zasięgiem w północnej Polsce oraz w krajach bałtyckich i na zachodniej Rusi z drugiej strony, wypełnia zasiąg lekkiej kijanki łopatkowatej (fig. 499, 1 — 3). Zajmuje on przeważną część rdzennej Polski, część zachodniej Małorusi, znaczną część, czy też całą Rumunję. bardzo znaczną część Węgier i całą zapewne Czechosłowację. Ku południowi sięga do północnej i północno-środkowej Bułgarji, północnej Serbji, Liki, Dalmacji i Chorwacji. Obejmuje najgłuchsze i najdziksze okolice północnych Karpat Ku zachodowi zaś i północnemu zachodowi daleko wykracza poza ziemie słowiańskie: typowe kijanki łopatkowate znamy z Niemiec (między in-nemi z wyspy Rugji), z Włoch i z Francji. Nie bez togo jednak, aby tu i owdzie zasiąg jej się nie przerywał, dając miejsce wyspom, utwo-