klsti518

546

K. MOSZYŃSKI: KULTURA LUDOWA 8ŁOWIAN

po Europie. Dostał się ten typ do rozmaitych okolic i krajów. Zeza* sem jednak na znacznej przestrzeni swego zasięgu (który to zasiąg,

0    ile był skomplikowany przez ruchy etniczne, mógł być od początku przerywanym, a w części wyspowym) typ ów wymarł. Pozostawił swoich przedstawicieli tylko w takich izolowanych, czy odległych od ośrodków cywilizacji a typowych dla kulturalnych reliktów krajach, jak błota poleskie oraz daleko na północ wysunięta Finlandja i Skan-dynawja albo jak Alpy (porówn. § 497).

504.    Włączając domostwa dwuwnętrzne typu A i B (bez względu na taką lub inną ich genezę) do liczby, poczęści nam już znanych, jednownętrznych, otrzymujemy cztery główne rodzaje „jednostek architektonicznych", z jakich rozwijały się coraz bardziej złożone domostwa Słowian. Są to: 1) chata jednownętrzna urn, w. kwadratowa z drzwiami, umieszczonemi pośrodku szczytowej ściany (fig. 476, i), 2) chata jednownętrzna mn. w. kwadratowa lub wydłużona z drzwiami, umieszczonemi symetrycznie lub asymetrycznie w me-szczytowej ścianie (fig. 476, 3 i 4), 3) chata dwuwnętrzna wąskofron-towa (fig. 476, 2) i 4) chata dwuwnętrzna szerokofrontowa (fig. 476, 5). Chatę z sienią szałasową (§ 555) i domostwa w rodzaju szałasów (ob. § 487) tu pomijamy, ponieważ nie dają one szeregów rozwojowych.

Dom dwuwnętrzny szerokofrontowy (fig. 476,5) jest dość pospolity na ziemiach słowiańskich. Spotykamy go, jako chatę najbiedniejszej ludności, na Wielko- i Małorusi (tabl. XXV, 2) a także w Polsce i Czechosłowacji. Daleko częściej zdarza się na Białorusi

1    zwłaszcza na Polesiu (tabl. XXIV, 2). Na Polesiu są wsie, gdzie ludność pamięta czasy, kiedy ten dom był najdoskonalszym i doskonalszego od niego wcale nie było. Ten sam typ jest, względnie był do-niedawna, panującym na pewnych przestrzeniach północno-zachodniej części bałkańskiego półwyspu (fig. 477, b).

505.    Szczególną uwagę etnografów i prehistoryków zwróciła na siebie chata d w 11 w n p ty? nu waskofrontowa (fig. 476, 2). Typ ten bowiem poświadczyły dla środkowej Europy wykopaliska z okresu bronzu; poświadczyły go i nieliczne wykopaliska z czasów późniejszych aż do słowiańskich włącznie. Niejednokrotnie wprawdzie nie-sposób jest stwierdzić, czy dane wykopalisko odnosi się do domostwa dwuwnętrznego, czy też do chaty jednownętrznej z podcieniem. In-nemi słowy, nieraz niepodobna jest ustalić, czy mamy w danym wy. padku do czynienia z zamkniętą sienią, czy też z otwartem podcieniem. Jednak — a to jest dla nas szczególnie ważne — właśnie w znalezisku, należącem do najdawniejszych, datującem mianowicie z okresu bronzu, a pochodzącem z Buch pod Berlinem (por. § 514) większość, dość tam licznych, chat należała do dwuwnętrznych wąsko-frontowych i tylko dla jednej można było w sposób pewny ustalić otwarte podcienie. Dawność więc omawianej tu chaty dwuwnętrznej