klsti596

626

i. Moszyński: kultura ludowa słowian

Oprócz raków zapobiega też ślizganiu po lodzie podkuwanie obuwia ostre mi gwoźdźmi. Jak twierdzi H. Seidel, stosują ten sposób Rosjanie, Mongołowie i Estończycy, przyczem gwoździe, któremi podkuwają sobie obuwie, bywają często „zdumiewającej wielkości". Podkuwanie gwoźdźmi dla zapobiegania ślizganiu się można też według Seidla napotkać „w Polsce, we wschodnich oraz zachodnich Prusiech i indziej".

684. Chodzenie po śniegach i po bagnach ułatwiają karpie (fig. 509, 2 i 3). Narzędzie to jest używane w wielu okolicach przez Serbochorwatów oraz przez zachodnich i wschodnich Słowian, zamieszkujących regjon karpacki. Poza tern widzimy je u witebskich Białorusinów, u Łotyszów, Estów i Finów a także w Skandynawji w Alpach i na Kaukazie. Ale i poza Europą w wielu krajach północno-wschodniej Azji i północnej Ameryki jest pospolite.

Kształty karpli, używanych przez Słowian, odznaczają się uderzającą, nadzwyczajną rozmaitością. Wprawdzie główną składową częścią tych narzędzi, o ile je znam, są zawsze drewniane obręcze lub kabłąki, ale te obręcze, czy kabłąki, składają się na całość okrągłą, owalną lub posiadającą kształt połowy owalu, przeciętego po krótszej osi; środek zaś narzędzia wypełniony bywa drewnianemi równo-ległemi deszczułkami, albo deszczułkami skrzyżowanemu (fig. 509, 2), lub kawałkiem skóry, uwiązanej zapomocą powrózków (fig. 509, 3), albo nawet plecionką z prątków, czy też rodzajem siatki ze sznurka i t. p. — U nas pod Nowym Sączem karpie zwą się łazidłami. Sądząc z opisu K. Gostyńskiego (i892 r.), są one tam podobne do wyobrażonych na fig. 509, 2 oraz — w nieco mniejszym stopniu - - do czarnogórskich, znanych mi z muzeum w Belgradzie. Stanowi je obręcz świerkowa o średnicy 36 cm, wysoka 5 cm a gruba 1 cm. Obręcz wiążą dwie listewki 4 cm szerokie i umocowane napłask w odstępach równych ^l/_s średnicy. Nad niemi znajdują się dwie drugie, krzyżujące się z tamtemi, nie leżące jednak jak poprzednie napłask, lecz — na kancie. Te drugie listewki są jak i pierwsze umocowane końcami w obwodzie obręczy i służą do ujęcia stopy. Przymocowuje się ła-zidła do nogi sznurkiem albo rzemykiem, przewlekając go kilkakrotnie przez otworki, wywiercone w obu górnych listewkach. Wyjąwszy okolicę Nowego Sącza, zajmujący nas przyrząd znany jest naogół w polskim Beskidzie i w Tatrach pod nazwą karpli; zgodnie z tern u Czechów zwał się krpe, zaś u Serbochorwatów krplje i t. p. O ile mi wiadomo, u Słowian północno-wschodnich nie notowano nigdzie podobnej nazwy.

Na szczególną uwagę zasługują karpie z muzeum w Sarajewie, wyobrażone na fig. 509,3; bowiem zupełnie podobne znane są pospolicie zachodnim Finom pod nazwą karpponen albo suokenka (od suo „bagno" i kenka „but"). Ogólnie biorąc, karpie musiały