klsti638

668

Moszyński: kultura ludów;

060. Czółnem i łodzią posługują się na ziemiach słowiańskich dziś i od lat tysięcy przedewszystkiem rybacy. Niegdyś zresztą używano ich także podczas dalekich wojennych wypraw. W okresie wielkich wędrówek I tysiącolecia po Chr. odważni najeźdźcy słowiańscy nie obawiali się puszczać w nich nawet na morze Śródziemne, dojeżdżając do Cyklad, do Krety i do Apulji.

534. Prom na rzece Worskle pod m. Bi-łyki, pow. Kobelaki, gub. Połtawa, Ukraina (Z. S. S. R.). Wg kupnej fotografji.

Czółna, t. j. prymitywne statki, wyrabiane z całych pni drzewnych nakształt niecki lub koryta (fig. 535—540), są prastarym wytworem ludzkiej kultury. Zasiąg ich jest olbrzymi, światowy. Nawet ludy, zgoła nieposiadające odpowiednich narzędzi do walenia i obróbki wielkich drzew, umieją sporządzać czółna, posługując się ogniem. W Europie czółna były w czasach przedhistorycznych, a poczęści są dziś jeszcze, nadzwyczaj rozpowszechnione; w szczególności na ziemiach słowiańskich można je jeszcze widywać bardzo często, choć w ostatnich czasach i u Słowian dość szybko wychodzą z użycia; poza Słowiańszczyzną przetrwały do dzisiaj u ludów ugrofińskich, w Rumunji oraz tu i owdzie na obszarze alpejskim, we Francji etc. Co do krajów egzotycznych, spotykamy jo m. i. także w Syberji (obok używanych tam łódek z kory brzozowej). Wielkość czółen jest niekiedy bardzo znaczna; niektóre bośniackie „korabie" (ob. § 667) mogły zabierać do 20 osób; łotew-

535. Schematycznie przedstawione czółno z jeziora Wdzydzkiego. Kaszuby (Polska). A. Widok zgóry. Długość 6 m, największa szerokość 60 cm; wewnętrzne progi bic stanowią jedną całość z czółnem. B. Przekrój poprzeczny. Wg A. Seligo, Die Fang-gerate der deutschon Binnenfischerei, r. 1914, str. 132, fig. 171.

skie, opatrzone obszewką z jednej deski wzdłuż krawędzi, brały do 30 osób; wielkie „duby" poleskie, wyrabiane z olbrzymich sokór lub dębów i używane podczas rozlewów Dniepru oraz Prypeci, mieściły w sobie wóz z parą koni, albo nawet dwa wozy. Rozmiary czółen zależały oczywiście m. i. od rozmiarów drzew. Dziś, gdy drzewa-ol-