klszesz065

804

c. Moszyński: kultura ludów,

mając wzór li tylko w pamięci i wykonywując go wyłącznie bądź „na oko“, bądź też — co daleko częściej ma miejsce — pomagając sobie liczeniem nici. Konturowanie wzorów właściwe jest u Słowian przede wszystkim Serbochorwatom i Bułgarom, co zgadza się z jego charakterystycznym występowaniem na bliskim Wschodzie, poza tym zaś m. i. u syberyjskich Ostiaków, u Mordwinów i Czeremisów. Podobny sposób wykonywania deseni odpowiada konturowaniu w malarstwie ludowym i innym w Eurazji (np. w Chinach, Tybecie, Turkiestanie etc.). Słowianie bałkańscy umieją jednakowoż obchodzić się i bez konturowania w ścisłym znaczeniu tego słowa, co na ogół biorąc wydaje się być regułą u Słowian północnych.

Z poszczególnych ściegów do najbardziej rozpowszechnionych należą niezaprzeczenie najrozmaitsze odmiany: 1) płaskiego¹, 2) krzyżykowego^{1 2} i wreszcie 3) zwykłego czyli prostego³, dającego cienkie linie proste (ciągłe i przerywane), zygzakowate, me-androwate⁴ itp.^B. Ścieg płaski znają zarówno Słowianie wschodni, jak też zachodni i południowi. Posługują się nim także ludy zamieszkujące od Słowian na zachód, północ (np. Szwedzi) i wschód (Finowie nadwołżańscy, Ostiacy, Kirgizi, Sartowie etc.). Tu i owdzie (gdzieniegdzie u Słowian wschodnich, w Bułgarii, u Finów europejskich...) nosi on mniej lub więcej wyraźnie piętno ściegu starszego od krzyżykowego. W Bułgarii bywa nawet wprost nazywany „starym" albo „dawnym". Według H. Bliimnera znany byłby ten ścieg ponoć już w sta--rożytnej Europie południowej, Azji południowo-zachodniej i Afryce północno-wschodniej, krótko mówiąc nad wschodnią połową Śródziemnego Morza. Według tegoż autora w tych samych krajach miano się już w starożytności posługiwać także haftem krzyżykowym (znanym z tych stron i w czasach późniejszych, jak tego dowodzą np. znaleziska w grobach arabsko-egipskich z w. XV po Chr.). U Słowian, jak już rzekłem, wygląda on tu i owdzie (m, i. w Bułgarii) jak gdyby na młodszy od poprzedniego. Krzyżykowy ten ścieg jest nadzwyczaj rozpowszechniony po prawie całej Słowiańszczyżnie, a widzimy go także u Finów nadwołżańskich, Ostiaków, Kirgizów, u tubylców wschodniego Turkiestanu etc.; z drugiej zaś strony w Szwecji. W w. XVI znała go jeszcze i Szwajcaria.

Jedną z bardzo licznych odmian ściegu prostego stanowi tzw. kwadratowy⁵, niezwykle używany w znacznej części Wielkorusi północnej (a także u Mordwinów, Czeremisów etc.) i od Wielkorusów

1

> Point piat; Fiachstich. * Point de croix; Kreuzstich.

2

*    Point de traits etc.; Strichstich itd.

3

*    Dobre rysunki różnych odmian ściegów hafciarskich znaleźć można m. i. w książce: Th. de Dillmont, Encyklopedie des ouvrages de dames, b. d.

4

Meandrowatego ściegu zwykłego nie należy mieszać z wyobrażonym na fig. 89.

5

⁸ Point ąuadrille itp.; Quadratstrieh.