klszesz101

840    K. M08ZY1>JSKK KULTURA LUDOWA SLÓWJAN

stacji metalem — są na terenie słowiańskim, wzgl. w rękach słowiańskich włościan, techniki obce oraz nowsze i w związku z tym odnośne zdobienie — w artystycznym, nie technicznym sensie wyrazu — nieraz zdradza mniej lub więcej wyraźne wpływy cudzoziemskie lub też swoją względną młodość w obrębie słowiańskiego zasięgu (fig. 47 i 119). Tam gdzie obok motywów młodszych występują na tego rodzaju wyrobach także starsze, odwieczne, towarzyszy im częstokroć domieszka archaicznej u Słowian techniki, jak to ma miejsce np. odnośnie do wielu motywów geometrycznych, stosowanych do dekorowania tykw a związanych ze zwykłym rytem (linia zygzakowata i falista, krzyże, rzędy zakreskowanych siatką trójkątów itp.).

652. Wiele bardzo prymitywnych i odwiecznych ornamentów przechowało zdobnictwo stemplowe stosowane do wyrobów z ciasta, gliny, kory, drewna, metalu. Należą tu m. i. takie np. motywy jak półkola i koła (utworzone, powiedzmy, z samych tylko czworokątnych cętek, jak na fig. 92 4), grupy drobnych prostokątów, trójkąty, krzyże, gwiazdy itp. (ob. fig. 92-95). Koła i półkola z promienistych cętek tworzy się bardzo łatwo dzięki stemplom z kostki, przeciętej w poprzek a pustej wewnątrz i posiadającej brzegi odpowiednio nacięte w tępe zęby^J. Oprócz takich pierwotnych motywów spotykamy jednak również wcale rozwinięte (ob. np. fig. 96 i część fig. 93); szczególnie ludowe mosiężnictwo daje wielkie bogactwo różnorodnych zdobniczych wątków stemplowych, ich odmian i kom-binacyj (ob. piękne przykłady powtórzone za W. Antoniewiczem na fig. 93). Pewne wątki zdobnicze stemplowe powtarzają się w technice wypalania przy pomocy stempli; poza tym jednak ostatnia technika, o ile jest wolna (nie stemplowa), zna szereg ornamentów innych.

Pod względem znacznej skali rozpięcia, istniejącej w danej technice, pomiędzy motywami najprymitywniejszymi a najbardziej rozwiniętymi szczęśliwie współzawodniczy ze stemplarstwem ozdobne kowalstwo (fig. 97, 98, cz. I fig. 214). Tu wymienić też można ozdobne odlewnictwo, co zna nie tylko takie kształty jak kółka, proste ornamenty w rodzaju gwiazdek itp. i niektóre formy w rodzaju wyobrażonych na fig. 991—3, lecz również zdobiny zooinor-ficzne (fig. 99 4) oraz kształty niemal fantastyczne (porówn. np. niektóre dawniejsze lane spinki góralskie, zbliżone kształtem do wyobrażonych na fig. 216—17). Również zalewanie metalem (fig. 100 i częściowo 101) daje dość dużo urozmaicenia, osiągając nieraz wcale wzorzysty efekt.    ,

Zdobnictwo filigranowe jest ze zrozumiałych technicznych względów królestwem mot3^rwów spirali, esownic itp. (fig. 103). Z podobnych względów, mówiąc nawiasem, spiral często spotyka się

¹ Oczywiście podobna kostka służy wyłącznie do zdobienia pieczywa, kory itp.