klszesz174

950 i: kultura

Fig. 179. „Krzyż" podlaski znad (Narwi lub) Biebrzy. — Z. Gloger, Budownictwo t. 2, r. 1909, s. 166 (rys. z r. 1865).

Fig. 180. Prototyp „krzyża", od którego P. Galaune wyprowadza wszystkie parasolowate i latar-niowate krzyże" litewskie. P. Galaune, Lietuvią Liaudies Menas, r. 1930, tabl.

różnych typów tych ozdób znajdujemy zresztą zarówno w pobliskie; Azji, jak — z drugiej strony — w Europie zachodniej i północnej Dla etnografa przedstawiają one mn. w. takąż wartość, jak i więk szośó wspomnianych wyżej bałkańskich bransolet, szpil do włosów itp Natomiast całkowicie w ramach zainteresowań etno graficznych mieszczą się, oprócz wielu skórzanych, tkanych i plecionych pasów, w rodzaju tych, o jakich była mowa w części pierwszej, niektóre paski kobiece wielkoruskie i inne, suto naszywane cekinami. Gdzieniegdzie dosięgają one wysokiego artystycznego poziomu. Weźmy jako przykład tzw. „po-kromkę" z powiatu lebedyńskiego b. guberni tam-bowskiej. Jest to umyślnie na pas wytkana dość gruba taśma z czarnej wełny, szeroka na jakie 6,5 cm, a długa ponad 2,5 m. Taśmę tę przybierają miedzianymi cekinami, naszywanymi w różnych kierunkach, sztuka obok sztuki, w ten sposób, że utworzony z nich pancerz mieni się rozmaitymi geometrycznymi wzorami, innymi wzdłuż rąbków, a innymi wzdłuż środka pasa. Wzory te „zależą od fantazji wykonawczyń" i odmieniają się na poszczególnych okazach. Znajdujemy śród nich np. równoległe linie skośne, jodełki, łuki, krzyże, koncentryczne koła z krzyżem wewnątrz itd. — Na pograniczach znów litewsko-białoruskich w wielkim użyciu jest mniej lub więcej wąski (ok. 4 cm) pasek, tkany bardzo nieraz wzorzyście i pięknie w geometryczne desenie, należące do zespołu, o jakim była mowa wyżej w § 658 (fig. 154). Zupełnie podobne paski są w użyciu u Bałtów, w Skandynawii, u niektórych zachodnich Finów, a podobno i u Per-miaków

W tym związku można by jeszcze napomknąć o przystrajaniu pasków rzemiennych do torb, strzelb itp., a także i samych torb. Ze zdobieniem tych przedmiotów spotykamy się nie tylko np. u górali karpackich, lecz i w różnych innych kątach Słowiańszczyzny. Tak np, myśliwi polescy odlewają z metalu łosie, zające itp., i stroją nimi owe rzemienie lub torby. Zresztą i do zwykłych pasów skó-

i E. Petevą (INEMS t. 10/11,

¹ Tę ostatnią wiadomość (o Permiakach) podaję j r. 1932, s. 121 fig. 27).

Fig. 181. Kapliczki i „krzyże** nagrobne. B. gub. ołoniecka i archangielska. Wielkorus północna. U dołu, w prawym rogu ilustracji — domek nagrobny ze wsi Koleźma, pow. Kem, b. gub. Archangelsk. A. Bobrinskij 1. c. tabl. 52¹.

¹ Cf. zupełnie podobne słupy („krzyże") nagrobne u Karelów: I. Manninen, Die finnisch-ugrischen Yolker, r. 1932, s. 67 fig. 54 (niezmiernie charakterystyczne formy).