klszesz331

. MOSZYŃSKI: KULTURA LUDOWA

Fig. 305. Prymitywny klarnet sporządzony z źdźbła zboża. Serbochorwacja. B. Śirola, Fućkalice, r. 1932, s. 28 fig- 23. Zupełnie podobny okaz z Wołynia¹znajduje się w Muz. Etn. w Wilnie (długość 26 cm). (Cf. też w Szwecji: Fataburen, r. 1919, nr 1/2, s. 57 fig. 16; języczek na ilustracji nie jest widoczny; długość 24—30 cm).

siedmioeewkowej, mówiąc, że stosuje się ją pod nazwą svirelka przy śpiewach chóralnych². Pod podobną nazwą (svyril) używają interesującego nas instrumentu Huculi; jest on u nich asymetryczny albo też symetryczny i składa się z cewek trzcinowych; posiada zaś charakter narzędzia pasterskiego (fig. 283). Na Białorusi i w rdzennej Polsce, o ile wiadomo, nie zna lud fletni — dziś przynajmniej —■ zupełnie. Wolno się tylko domyślać, że tu

i owdzie (np. — zgodnie z A. Chybińskim — na Podhalu) grywano na niej wczasach dawniejszych^{3 4}.—

Przerzucając się z północy Słowiańszczyzny na południe, stwierdzamy występowanie fletni w Słowenii i północno-zachodniej Chorwacji (fig. 284). Co do bliższych i dalszych sąsiadów Słowian, to na pierwszym miejscu wymienić tu

Fig. 306. Prymitywny obój szczelinowy (cf. fig. 275), sporządzany z cewkowatych osadek liściowych niektórych ziół. Serbia. Ibidem s. 29 fig. 24.

Fig. 307. 1. Prymitywny klarnet (duduk) z bzu (Sambucus nigra L.). Długość całkowita — 29,7 cm; długość stroika — 9,5 cm. Ruma NW od Belgradu. Serbia. — 2. J. w. (bribiraća) z trzciny. Długość cewki trzcinowej 15,5 cm; długość stroika 5,8 cm. Yrbnik na wyspie Krk. Dalmacja. B. Śirola, Sviraljke s udarnim jezićkom, r. 1937, s. 10 fig. 4 i s. 9 fig. 3 b.

należy Litwinów i zwłaszcza Rumunów, u których to ostatnich fletnie właściwe bardzo są rozpowszechnione (przez Bukowinę rumuński ich .zasiąg nawiązuje do zasięgu huculskiego). Poza tym widzimy je tu i owdzie także w innych północno- i południowo-zachodnich krajach Europy w typowym zasięgu reliktowym, jak przystało na narzędzie o tak zamierzchłym pochodzeniu i tak rozległym ogólnym zasięgu na Ziemi. Przez ^ __ł wzgląd na ogromne znaczenie fle-

Fig. 308. Klarnet z głośnikiem. Cewka — z drzewa: osobnego stroika brak (języczek jest wycięty w przednim ostruganym z kory końcu cewki); głośnik — ze skręconej spiralnie kory. Długość całkowita 28,5 cm. Mieszkańce gm. Podbrzezie pow. Wilno-Troki, Białoruś zachodnia. Polska. Muz. Etnogr. w Wilnie. — Rys. z oryg. J. J.

- r - ¹ T»⁵ ⁶—¹ ⁶ tni (luźnej i właściwej) dla muzy

Fig. 309. Klarnet dwoisty (surma). Za-karpacie ruskie (Węgry). D. Bartha, Die avarische Doppelschalmei von Janoshida, r. 1934, s. 55 fig. 7 3.

kologii etnograficznej¹ stanowi ona jeden z najwdzięczniejszych tematów z dziedziny instrumen' tów muzycznych i powinna jak najrychlej doczekać się syntetycznego szczegółowego opracowania. Uwagi, zawarte w §§ 817 sq., należy uważać li tylko za zupełnie tymczasowe, orientujące wprowadzenie do

<xr>

Fig. 310. Klarnet dwoisty (diple) z głośnikiem. Cewki — z trzciny²; głośnik — 2. rogu; lepiszcze (spoiwo) — z wosku. Długość całkowita 21 cm; wielkość stroika, -widocznego na górnym rysunku, 4,3 cm. Czarnogórze. Serbia. B. Śirola, Sviraljke (1- c.), s. 13 fig. 7.

głębszych studiów na terytoriach Słowian oraz ich sąsiadów, które to studia powinny m. i. uwzględnić w pierwszym rzędzie strój lub

Okaz ten posiada jednak 3 otworki melodyczne nie przy wylocie jak na fig. 305, lecz mn. w. pośrodku długosei całego narzędzia.

Czy zachodzi to jednak przy czysto ludowych produkcjach, tego autor

nie mówi.

⁸ Nie umiem w tej chwili powiedzieć, skąd F. Kuhać wziął — w r. 1882! —

‘ Ob. o tym zwłaszcza C. Sachs, Geist und Werden d. Musikinstrumente s. 51

W źródle: trstika (źar); trstika jest to gwarowa postać wyrazu trskf ■'trzcina’; źar. sądząc ze słowników⁶ma zapewne to samo znaczenie.