klszesz241

1080 [. MOSZYŃSKI: KULTURA LUDOWJ >V'IAN

powtarza się w „radieńjach" chłystów rosyjskich (§ 282); zewnętrzne koło bywa u nich formowane przez kobiety i obraca się przeciw słońca tj. na lewo, zaś wewnętrzne z mężczyzn i kołuje za słońcem tj. w prawo; w samym zaś środku obu kół okręcają się „prorocy". Uczestnicy podobnego tańca przerywają w pewnej chwili łączność i zatrzymując się każdy na swym miejscu poczynają szybko wirować za słońcem dokoła własnej osi \

Na Bałkanach zdarza się, że dwa koła, jedno w drugim, śpie-

Fig. 247. Korowód dalmaeki. Vodice nad Adriatykiem, W od Vrliki. Z filmu stanowiącego własność tow. Seljaćka Sloga w Zagrzebiu-.

wają równocześnie każde inną pieśń i pod jej takt wykonywują odmienny taniec o innym tempie: zewnętrzne porusza się przy tym wolniej, a wewnętrzne szybciej (porówn. z tym s. 1042 w. 1—2 od góry).

Wybitnie zalotny charakter posiada odmiana koła urozmaicona przez epizod z poduszką. U Serbochorwatów zwie się ona j as tuk (tj. 'poduszka’ wzgl. *jasiek’) albo yanjkuśak (yanjkuś znaczy to samo, co j as tuk) etc. i wykonywana bywa, o ile wiem, dwoma sposobami: 1) w środku koła stoi tancerz, trzymając w rękach po-

¹ K. Grass, Die russischen Sekten, t. 1, r. 1907, s. 386 sq.

³ Za łaskawe zezwolenie opublikowania tu dwu zdjęć z filmu (ob. jeszcze fig. 248) składam p. T. Dabacowi najżywsze podziękowanie. Równie gorąco dziękuję Mu, jak i w ogóle Zarządowi Seljaćkoj Slogi, za zupełnie bezinteresowne wypożyczenie mi całego filmu, o jaki chodzi, do Wilna.

duszkę i w trakcie pląsu oraz śpiewu podchodzi do jednej z tancerek, rzucając poduszkę pod jej nogi, po czym oboje klękają na niej i całują się; po chwili tancerka wchodzi do środka koła, by z kolei wybrać sobie towarzysza do wspólnego uklęknięcia na poduszce; 2) akcja jest podobna do powyższej, ale tancerze, mający klękać na poduszce, są wyznaczani przez chór, wywołujący w pieśni ich imiona: czyje imię zostaje wywołane, ten występuje z koła, bierze poduszkę do rąk i kładzie ją przed nogi tancerki, jaką mu pieśń wskaże. Często

Fig. 248. Fragment korowodu dalmackiego z Vrliki (cf. też fig. 285). D. c. objaśnienia jak dla fig. 247.

zresztą pląs ten przechodzi w zwykłą (a w odmiance dobrze i nam znaną) zabawę, pozbawioną rytmicznych ruchów. Tańczony ma być (według L. Ilića) w Sławonii, Chorwacji, Bośni, Serbii, Banacie itd.; jakoż opisy jego z różnych stron Słowiańszczyzny bałkańskiej są dość częste. W nieco zmienionej postaci znają go, czy też znali do niedawna także Czesi (śótećek) i część Słowaków. Pod nazwą padu śećk a spotykamy ten sam lub podobny taniec na Białorusi i na Żmudzi, ale i tam, jak u Czechów, poduszka nie jest już dziś używana, choć pieśń wyraźnie ją wspomina. Także Wielkorusi mają tańce mniej albo więcej zbliżone; w odnośnych pieśniach wymienia się u nich „pościel" (postel a. postćlka). Jak widzimy, obchodzący nas korowód posiada zasiąg wcale ciekawy, a stanie się on dla nas jeszcze bardziej zajmujący, jeśli zważymy, że pląs ten tań-